TARİH BİLİMİNE GİRİŞ
*Tarih Bilimi: Bilimler ikiye ayrılır. Tabii Bilimler ve Beşeri Bilimler.
--Tabii Bilimler: Tabiatı ve tabii olguları inceler
--Beşeri Bilimler: İnsan ve insan faaliyetleridir.
-Olay: Kısa bir sürede olup biten şeylerdir. (İstanbul-'un fethi, yağmurun yağması, çocuğu doğması... )
Olgu:Zaman içinde uzun bir sürede oluşur. (Anado-lu'nun Türkleşmesi, insanın büyümesi...)
*Tarihin Tanımı: Geçmişte insan toplulukları arasında meydana gelen olayları yer ve zaman bildirerek sebep ve sonuçlarıyla inceleyen bilim dalıdır. (Sebep-sonuç-yer-zaman)
*Tarihi Olayların Özelliği:
-Belgelere dayanma
-Yer-zaman ve sebep-sonuç ilişkisi.
-Deney ve gözlem yapılamaz.
-Tekrarlanamaz.
-Olayın meydana geldiği ortam önemlidir.
-Dünü anlatır,bugünü açıklar ve geleceğe ışık tutar.
-Bir tarihi olay, diğer bir tarihi olayın sebepleri ya da sonuçları arasında yer alır.
*Tarihi Olayların Sebepleri:
-Maddi ve manevidir.
*Tarih Biliminin Yöntemi:
-Kaynakları araştırmak (Yazılı-yazısız; 1.elden kay-naklar-2.elden kaynaklar)
-Kaynakları tasnif etmek
-Tahlil etmek
-Tenkit etmek
-Terkip (sentezini) yapmak.
*Tarih Yazıcılığının Evreleri:
-Kronik (Haberci) Tarihçilik: En ilkel şekli Anallar-dır.
-Rivayetçi (Hikayeci) Tarihçilik: Sebep-sonuç ilişkisi üzerinde durmaz. (Herodut, Taberi)
-Öğretici (Prağmatik, faydacı) Tarihçilik: Kişilerden ve olaylardan ders alınmasını sağlamak için )
-Sosyal Tarihçilik: Öğretici tarihçiliğin hissi yönlerin-den arındırılmış şekli.
-Felsefi Tarihçilik: Değişik kültürleri inceleyerek biri birine etkileşimlerini inceler.
-İlmi Tarihçilik: Neden-nasılcı tarihçilik
-Materyalist, Kültürel, Pozitif (vs) Tarih çeşitleri....
*Kapsamına Göre:
-Genel Tarih: Geniş bir coğrafyadaki millet yada dev-letlerin tarihini inceler: Avrupa yada Asya Tarihi gi-bi...
-Özel Tarih: Bir milletin yada devletin tarihini inceler: Türk Tarihi, Artukoğulları Tarihi.. gibi
*Tarihin Tasnifi: Tarihin öğretimini ve araştırılmasını kolaylaştırmak için yapılır. Zaman, mekan ve konu olmak üzere üç şekilde tasnif edilir.
Örnek: Zamana Göre: XVIII. yy. Osmanlı Islahatları.
Mekana Göre. Malatya Tarihi
Konuya Göre: Osmanlı Kültür Tarihi, Dinler Tarihi (vs).
*Tarih Bilimi zamana göre aşağıdaki şekilde tasnif edilir:
Tarih Öncesi Devirler:
(Prehistorik)
Taş Devri : Maden Devri
Kaba Taş Bakır Devri Yontma Taş Tunç Devri
Cilalı Taş Demir Devri
*(Tarih öncesinin devirlere ayrılması, kullanılan alet-lere göre yapılmıştı.)
Tarihi Devirler:
İlkçağ—Yazı ile başlar (MÖ. 4000,3500)
Ortaçağ—Kavimler göçü ile başlar
Yeniçağ—İstanbul’un Fethi (1453)
Yakınçağ—Fransız İhtilali (1789)
*(İnsanlık tarihi için önemli olaylar çağların başlangı-cı kabul edilmişlerdir.)
Tarihöncesi (Prehistorik) Devirler:
*Kaba Taş Devri: Henüz alet yok. Sivri cisimler kul-lanılır. Bitki kökleri, toplayıcılık ve avcılıkla besleni-lir. Dönemin sonuna doğru üretim ekonomisine ge-çilmiştir.
*Yontma Taş Devri: Taşlar, çakmak taşı yontularak savunma amaçlı kullanılmıştır.
-Soğuklardan dolayı mağaralara ve ağaç kovuklarına çekilmişlerdir.
-Mağaralara hayvan resimleri çizmişlerdir.
-Dönemin sonlarına doğru ateş bulunmuştur.
*Cilalı Taş Devri: Buzullar kuzeye doğru çekilince insanlar mağaralardan çıkmışlardır.
-Çanak-çömlek kullanıldı. Toprak ve kilden kaplar yapıldı.
-Tarım yapıldı (arpa, buğday). Örgüler kullanıldı.
-Yerleşik hayata geçildi.-Taş ve kerpiç kullanılmaya başlandı. Kamıştan kulü-beler yapıldı.
-Dolmen ve Menhir denilen mezarlar yapıldı.
-Hayvanlar evcilleştirildi.
-İlk insan toplulukları oluştu.
-İlk üretim ile ticaret yapılmaya başlandı.
Maden Devri:
*Tarih Biliminin Diğer Bilimlerle Münasebeti:
Coğrafya-Yeryüzünu ve iklimi inceler..
Arkeoloji- Kazı bilimi
Epigrafya-Kitabeleri inceler
Paleoloğrafya-Yazı bilimi. Eski yazıları inceler.
Nümizmatik (meskukat)- Para bilimi. Paralar basıl-dıkları dönem için önemlidir.
Filoloji- Dil bilimi. Kaynakları dil açısından inceler.
Etnografya-Kültür bilimi. (Örf, adet, gelenek)
Heraldik-Mühür bilimi
Kronoloji- Takvim bilimi
Sosyoloji- Toplum halindeki insanı inceler
Diplomatik- Belgeler bilimidir. Resmi vesikaları ince-ler.
Karbon 14 Metodu- Yaş tesbiti yapar.
Soy kütüğü- Şecere bilimi
Antropoloji- Toplumun soy özelliklerini inceler.
Arkeometri-
Senaoloji-
Onomastik-İsim bilimi
Toponomi-Yer adları bilimi
Sigolografi- Arma bilimi
Antroponomi- Şahıs adları bilimi
Hidronomi- Su adları bilimi
Psikoloji- İnsanın mahiyetini ve karakterini inceler.
*Tarih Öğretiminin Önemi: Tarih öğretiminin Genel, Devlet ve Millet açısından çok önemli sonuçları var-dır.
-Milletlerin hafızasıdır.
-Düşmanlarımızı tanıtır.
-Birlik-beraberlik açısından önemlidir.
ZAMAN VE TAKVİM
-Zaman, hareketin ölçü birimidir.
-Takvim, zamanı yıllara, aylara, haftalara ve günlere bölen cetveldir.
*Türkler tarih boyunca sırasıyla şu takvimleri kul-lanmışlardır:
-12 hayvanlı Türk Takvimi
-Hicri Takvim (ay yılı)
-Celali Takvim: Hicret başlangıç kabul edilmiş ancak güneş yılına göre hazırlanmıştır. Melikşah zamanında hazırlanmıştır.
-Rumi Takvim: I. Mahmut zamanında, hicret başlan-gıç kabul edilerek güneş yılına göre hazırlanmıştır.
-Miladi Takvim: 26 Aralık l925’te kabul edilmiş, 1 Ocakta yürürlüğe girmiştir.
*Takvimlerin Dönüştürülmesi: R.T= MT-584
MY-622
-HY=MY-622+--------------
33
HY
-MY=HY+622- ---------------
33
(RT=Rumi Takvim, HY= Hicri yıl, MY= Miladi yıl)
Örnekler:
ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE VE ÇEVRESİ
ANADOLU:Küçük Asya. İlk çağlardan itibaren Ana-dolu’ya (güneşin doğduğu yer) anlamına gelen Anatolia denirdi. Eski çağlardan beri birçok kavim Anadolu’ya göç ederek yerleşmiş veya işgal etmiş-lerdir. Bunlar: Hititler, Firikler,İyonlar,Urartular; Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar.
Türkiye’nin Tarih Öncesi Devirleri:
*Anadolu’da tarih öncesi (Prehistorik) devirleri üçe ayrılır :
Taş devri-Kalkolitik Devir (Taş-Bakır geçiş devri) - Maden (Tunç) Devri
TAŞ DEVRİ: Üçe ayrılır:
Kaba Taş Eski Taş (paleolotik) MÖ 600 bin- 10 bin
Yontma Taş Orta Taş (mezolotik)MÖ 10 bin-8 bin
Cilalı Taş Yeni Taş (neolotik) MÖ 8 bin- 5500
KALKOLİTİK DEVİRMÖ 5500-2500
MADEN DEVRİ (2500-1200)
BakırMÖ 2500-2000
TunçMÖ 2000-1500
BakırMÖ 1500-1200
TAŞ DEVRİ*Kaba taş-eski taş(Paleolotik)-(MÖ 600.000-10.000): Henüz alet yok. Sivri cisim ve taşlarla sa-vunma yaparlar. Toplayıcılık,avcılık ve bitki kökleri ile beslenme.
*Yontma taş- orta taş(mezolotik)-(MÖ10.000-8000): Göçebe hayat. Taşlar
yontulmuştur. Soğuklardan dolayı mağaralara ve a-ğaç kovuklarına sığınmışlardır. Mağaralara hayvan resimleri çizmişlerdir. Üretim ekonomisine geçildi. Dönemin sonlarına doğru ateş bulundu. Madenler eri-tilmeye başlandı.
*Cilalı taş-yeni taş(Neolitik)-(MÖ 8000-5500): Bu-zullar erimeye başladı. Tarım ile birlikte yerleşik ha-yata geçildi. Kamıştan kulübeler,taş ve kerpiçten ev-ler, toprak ve kilden kaplar yapılmıştır. Hayvanlar ev-cilleştirildi. İlk yerleşim merkezleri olan köyler kurul-du.
*KALKOLİTİK DEVİR: Dini inanışlar gelişti. Tanrı-lar edinmeye başladılar. Madenler eritilerek kullanıl-maya başlandı.
TÜRKİYENİN TARİH ÖNCESİ DEVİRLERİNİ AYDINLATAN MERKEZLER:
*KABA TAŞ- Antalya çevresinde Karain ,Beldibi , Belbaşı, mağaraları. Adıyaman palanlı mağarasıdır.
*YOTMA TAŞ-Antalya çevresinde Beldibi, Göller bölgesinde Baradız ,Ankara çevresinde Macunçay ,Samsun yakınlarında Tekkeköy.
*CİLALI TAŞ-Diyarbakır Çayönü Gaziantep Sakçagözü Konya Çatalhöyük ilk yerleşim şehridir.
*KALKOLİTİK DEVİR:Çanakkale Truva, Denizli Beycesultan,Burdur Hacılar,Yozgat Alişar Çorum Alacahöyük,Van Tilkitepe.
*TURUVA’DA-Altın ve gümüşten süs eşyaları.
ALACAHÖYÜKTE-On üç Prens mezarları, heykel-ler bulunmaktadır.
*Anadolu’da tarihi devirler MÖ:2000-1800 yılında başlamıştır. İlk yazıyı Asur’lu tüccarlar getirmişlerdir. Kayseri Kültepe’de Karun denilen Asur’lu tüccarlara ait Pazar yeri bulunmuştur. Karum’da bulunan bu yazılar ticari ve hukuki tabletlerdir.
HİTİTLER-(MÖ 2000-MÖ 6’ yy)
*Hattiler MÖ 3.binde Anadolu’da parlak bir kültür kurmuşlardır. Hattilerden sonra Hititler Anadolu’ya eğemen olmuşlardır. Muhtemelen Kafkas’lar üze-rinde Anadolu’ya gelmişlerdir. Hititlerin kurucusu Hattuşili’dir (Labarna)
-Feodal Devlettir (ülke prensler tarafından yönetilir-di)
MÖ 2. Binde MÖ 7 yy.;la kadar varlığını sürdürmüştür.
3 Bölümde incelenir.
Eski devlet ( MÖ 1800-1400)
-19 kral başa geçmiştir. Başkent HATTUŞAŞ’tır.
*Bu dönemde Kargamış ve Urfa Hitit topraklarına katıldı. Babil ele geçirilerek Mezopotamya uygarlı-ğından etkilenildi.
Yeni devlet (MÖ 1400-1200)
-Anadolu’daki krallıklar ele geçirildi.
*Kuzey Suriye hakimiyeti için Mısırlılarla savaşıldı (1296-1280). Savaşın sonunda Kadeş antlaşması im-zalandı. Ege göçleri sonunda yıkıldı
Geç Hitit şehir devletleri(1200-700)
*Bu devletler Asurlulara bağlandı. Daha sonra da Pers hakimiyetine girdi.
-Bu devletler hakkında ayrıntılı bilgi yoktur.
FRİGYALILAR
*Frigya: Batı Anadolu’nun geniş bir kısmının MÖ 1000 yıllarındaki adıdır. Boğazlar yoluyla Anadolu’ya geldiler. MÖ 750 yılından sonra devlet kurdular.
* Kurucusu:Gordios, başkent ise Gordion’dur..
-Kral Milas döneminde Orta ve Güney Doğu Anadoluya egemen oldular.
-Kimer’ler bu uygarlığa son vermişlerdir.
-MÖ 600 lerde Lidyalıların egemenliğine girdiler.
-Başta kral bulunurdu. Çok tanrılı dinleri vardı. Ta-rım ve hayvancılık başlıca geçim kaynaklarıydı. Feni-ke alfabesini kullanmışlardır. Ticaret kervanlarından vergi alınırdı. Sabanı kırana ölüm cezası vermişlerdir. Dokumacılık halı kilim üretimi (tapates) ilerdeydi. At ve katırları ünlüydü.
-İlk hayvan öykülerini (fabl) meydana getirenlerin Friğyalılar olduğu sanılmaktadır.
LİDYALILAR
*Lidya: Bugünkü Gediz ve K. Menderes nehirleri arasındaki bölgenin ilkçağdaki adıdır.
-Giges zamanında devlet kurdular.
-Başkent Efes yakınlarındaki Sard’dir.
-Sınırlar doğuda Kızılırmağ’a kadar genişledi.
-Persler MÖ 546 yılında bu devlete son verdiler.
-Bilinen ilk madeni para Lidyalılar tarafından kulla-nılmıştır.
-Altın ve mücevher işlemeciliği,dokumacılık ile uğ-raşmışlardır. Kral yolunu (Ninova, Sart, Efes arasın-da) açarak yol güvenliğini sağlamışlardır. Mısır, İs-kit,Asur,Yunan Şehir devletleriyle ticaret yapmışlar-dır.Tüccarların malları devlet güvencesine alınmıştır.
-Çok tanrı dinleri vardır.
-Fenike alfabesini kullanmışlardır.
İYONYALILAR-İyonlar İzmir ile Büyük Menderes nehirleri arasında kalan bölgenin adıdır.
-MÖ 12’ yy. Yunanistan’dan göç eden Akalar’ın bir kısmı Batı Anadolu’da İyon şehir devletini kurarak bir ticaret ve sanat merkezi haline getirdiler. Bunların en önemlileri Millet, Efes ve İzmir’dir.
-Akdenizde ve Karadenizde (Giresun ve Trabzon) koloniler kurarak bu günkü yerleşim merkezlerinin temelini attılar.
-MÖ 7.yy’da Lidya’nın egemenliğine giren İyonya daha sonra Pers imparatorluğuna bağlandı.
*İyonya Şehir Devletlerini önce krallar, MÖ 500’den itibaren asillerin kurmuş olduğu OLİGARŞİLER (İk-tidarın bir grubun veya bir ailenin ya da bir sınıfın elinde bulunması), sonradan da demokratik hükümet-ler yönetmiştir.
-Fenike alfabesini kullanmışlardır. Yunanistan’a etki etmişlerdir. Pisagor dünyanın yuvarlaklığını keşfet-miştir. Tales,güneş tutulmasını hesaplamış ve dünya-nın ana maddesinin su olduğunu ileri sürmüştür.
-Aksimenes, her şeyin havadan meydana geldiğini söylemiştir.
URARTULAR-Hazar denizi, Malatya,Erzurum ve Musul ve Halep arasında oturan Huriler tarafından Van (Tuşba) mer-kez olarak kurulmuştur. (Kurucusu Sardun’dur).
-MÖ 9.yy kuruldu. Asur ve Kimmerler savaştı.
200 yıl kadar Doğu Anadoluya hakim oldular.
-Kimmer ve Saka saldırılarıyla sarsıldılar.
-MÖ 600’lerde Medlerin Anadoluya saldırmasıyla devlet yıkıldı.
-Çok tanrılı dinleri vardı. Sanat geliştirildi. Asur çivi yazısını kullanmışlardır. Maden ve maden işlemeciliği geliştirilmiştir. Ahirete, öldükten sonra dirilmeye ina-nıyorlardı.
Anadolu Uygarlıklarında Kültür ve Medeniyet
Devlet Yönetimi :Hititlerde:
-Başta kral bulunurdu (-Baş yargıç -Baş Rahip -Baş Komutandı)
-Pankuş (Hititlerde Meclis)-(Parlâmento)
-Tavanana (Hititlerde kraliçe)
Memleket Yönetimi:
*Kralın yanında memurlar sınıfı ile asillerden oluşan meclisler vardı.
*İlleri yönetmekle valiler (prensler) görevlendiriliyor-du.
*Hititlere bağlı devletler üç gruba ayrılırdı:
-Müttefik devlet
-Tabii devlet
-Vassal (bağlı) devlet
Sosyal Sınıflar:
*Sosyal sınıflar ülke genelinde soylular, rahipler, hür-ler, namralar (hür-köle arası sınıf) ve kölelerden olu-şurdu.
*Soylular çok geniş imtiyazlara sahipti. En yüksek makamlara getirilir ve en geniş topraklara sahip olur-lardı.
-Şehirlerde halk hürlerden (asiller, rahipler, askerler, memurlar, tüccarlar ve köylüler ) ve kölelerden olu-şurdu.
*Anadolu’da yaşayan toplumlar fazla dindar olmadık-ları için, Rahipler, Mısırdaki gibi nüfuz kazanamamış-lardır.
*Köleler: -Savaş esirlerinden oluşurdu.
-Tarım işlerinde çalışırlardı.
-Bedel ödeyerek hürler sınıfına geçebilirlerdi.
-Belli ölçüde mal-mülk sahibi olabilirlerdi.
*Yarı insan kabul edildiklerinden cezalar hürlere o-ranla yarı yarıya uygulanırdı.
ORDU-Eli silah tutan herkes silah altına alınırdı.
-Kralın, prenslerin ve valilerin özel orduları vardı.
-Gerekirse ücretli askerler de orduya alınırdı.
-Ordu yaya ve arabalardan oluşurdu.
HUKUK-Hititlerde adaletin sembolü güneştir.
-İlk kanun koyucu devletlerden biridir.
-Aile hukuku (miras) düzenlenmiştir (medeni ilk ya-sa).
-Hititlerde mülkiyet hakkı ve kölenin modern hukuku vardı.
-Kanunlar insancıldır. Tazminat cezaları ağırlıktadır (bu konuda Sümerlerden etkilenilmiştir).
-En ağır cezalar Krala ve devlete başkaldırmaktır. (cezası ölümdür).
EKONOMİK HAYAT-Topraklar kralın malı sayılır ve kral adına ekilirdi. Buna karşılık özel mülkiyete de izin verilmiştir.
-Tarım, hayvancılık, madencilik, dokumacılık ve tica-ret başlıca geçim kaynağıydı.
*Ticari hayat gelişmişti. Anadolu, Kuzey Suriye ve Mezopotamya arasında ticaret gelişmişti.
YAZI,DİL VE EDEBİYAT
*Hitit ve Urartular, Asur çivi yazısını; Frig, Lidya ve İyonlar, Fenike alfabesini kullanmışlardır.
*Hititler edebiyatın çeşitli dallarında eserler vermiş-lerdir. Bunların başında tanrılarına hesap verdikleri anallar ile destanlar gelir.
-Mezopotamya’dan etkilenilerek destanlar ve masal-lar kaleme almışlardır Bu destanların başında Kumarbi Destanı gelir. Gılgamış Destanı Hititçe’ye çevrildi. Hititlerin Kumarbi Destanı Yunanlıları etki-lemiştir (Yunan şairi Hesidos’un Teogonya destanına ilham vermiştir)
-Çivi yazısını Asurlular dan alarak kullanmışlardır.
-Çivi yazısının yanında geliştirdikler kendi Hiyeroglif yazısını da kullanmışlardır.
DİN-Hititler başta olmak üzere Anadoludaki tüm uygar-lıkların binlerce tanrısı vardı (en ünlü tanrıları fırtına-lar tanrısı Teşup ile karısı Hera idi).
-Lidyalılar, Kibele, Artemis, Zeus ve Apollu gibi Yu-nan tanrılarına tapmışlardır. Anadolu uygarlıkları, tanrılara kurban keserek, yiyecek ve içecek sunarak taparlardı.
Hititlerin ve iyonların ahiret inancı zayıftı. Urartular, ahirete inandıklarından mezarlarını oda ve ev şeklinde yaparak, içlerine eşyalar koymuşlardır.
BİLİM
*Anadolu’da gelişen bilim, kendisinden önceki Me-zopotamya ve Mısır uygarlıkların
yanında Hititlerde Tarihçilik çok ileri bir seviyedeydi.
-Anadolu’da bilim, İyonya da ileri bir seviyedeydi. İyonya’nın zenginliği, coğrafi durumu ve dış dünyayı tanımaları ve kısmen özgür şehir yönetimleri bilim ve kültür hayatını geliştirmiştir.
-Yunanistan’a tesir eden iyon kültürü, Avrupa kültü-rünün temelini oluşturmuştur.
-Özgür düşünce felsefenin doğmasına neden olmuş-tur.
-Pisagor, matematik ve geometriye bilimsellik kazan-dırmıştır.
MİMARİ-Evler, saraylar ve tapınaklar yapmışlardır (dini mi-mari gelişti)
-Hititlerin İveriz Kabartmaları ünlüdür (taş işçiliği)
-Kral Midas’ın mezarı Frigler in en ünlü mimari eser-lerdir.
-Heykeltıraşlıkta ileri giderek Tanrı heykelleri ve Ka-bartmalar yapmışlardır.
-Taştan ve tunçtan heykeller (sfenks: insan başlı as-lan) yapmışlardır.
MEZOPOTAMYA UYGARLIĞI-Sümerler: MÖ 4000-2350 Akad ve Elamlılar son vermişlerdir.
-Akadlar: MÖ 2350-2150 Gutti’ler son vermiştir.
-Asurlular: MÖ 2000-609 Medler ve Babiller son vermiştir.
-Babiller: MÖ 1900-539 Hititler ve Persler son verdi.
-Elamlılar
-Kaldeliler
MEZOPOTAMYA-Fırat ile Dicle nehirleri arasındaki toprakların ilk çağlardaki adıdır.
-Mezopotamya’nın kuzeyinde Anadolu, doğusunda İran yaylaları, batısında Suriye çölleri, güneyinde Basra körfezi ile Arabistan çölleri yer alır.
-Mezopotamya, Yukarı (Toroslardan Bağdat’a ka-dar) ve aşağı (Bağdat’tan Basra Körfezine kadar) olmak üzere iki bölümden oluşur.
-Mezopotamya’da taş bulunmadığından binalar ker-piç ve tuğladan yapılmıştır. Bunlar da fazla dayanıklı olmamıştır.
-Halkın zenginleşmesi sonucu özel mülkiyet gelişmiş-tir.
-Sümer ülkesine Sümerler KENGİ derlerdi.
SÜMERLER-MÖ 4000 yıllarında doğudan (Ön Asya’dan) Aşağı Mezopotamya’ya gelerek yerleşmişlerdir.
-Sümer (Sinear), Kengi gibi adlarla anılan bu toprak-lara yerleşen Sümerler şehir devletleri kurmuşlardır.
-En önemli şehir devletleri: Ur,Uruk, Lagaş, Eridu, Kiş, Nippur gibi yerleşim merkezleridir.
-Bataklıklar kurutularak oluşturulan şehirler, şehir i-lahı adına yapılan tapınakların (ziggurat) etrafında ev-lerin kümelenmesiyle oluşurdu.
-Şehirlerin başında Ensi veya Patesi adı verilen rahip-krallar bulunurdu.
-Sümer kralları daha sonra Lugal unvanını kullandılar (Ensi unvanını ise Lugal’a bağlı küçük krallar taşıma-ya başladı).
-Bu şehir site devletleri sürekli birbirleriyle savaş ha-lindedir.
-Sümer ülkesine tek başına hakim olan krala ise Lugal Kalama denirdi.
ORDU:-Eli silah tutan her erkek askerdi ve savaşlara katıl-mak zorundaydı.
-Ordu yaya ve arabalılardan oluşurdu.
-Erlere Erin, komutanlara Ukus denirdi.
-Mezopotamya’da Babillere kadar düzenli orduya rastlanmaz.
DİL-Bilinen ilk yazıyı Sümerler kullanmışlardır.
-Sümerlerin dili Asya kökenlidir ve Türkçe’ye ben-zer.
Sümerler çivi yazısını icat ederek kullanmışlardır.
-Sümerlerde tapınaklar birer okuldu ve rahipler öğ-rencilere ders verirdi.
-Gılgamış, Tufan ve Yaradılış destanı Sümerler ede-biyatının en güzel örnekleridir.
HUKUK-Dünyanın ilk yazılı kanunu MÖ 2375 yılında başa geçen Sümer Lağaş Kralı Urukagina tarafından ya-pılmıştır. Bu kanunlar ile özel mülkiyet ve aile huku-ku düzenlenmiş, kimsesizler ve güçsüzler korunmuş-tur.
- Lagaş Kralı Urukagina, rahiplerin artan baskısını kırmak, ticaret,evlenme ,boşanma ve miras ile özel mülkiyet gibi konularda adaleti sağlamaya yönelik kanunlar yapmıştır.
-Sümer kanunlarında para cezası ağırlıktadır. Ölüm cezaları azdır.(kanunları) yapan diğer krallar Gudean,Urnamu Şulgel,Nema cezaları azdır.
-Sümerlerin bu kanunları Önasya ve Yunanistan’ı et-kilemiş ve hukuk devletinin kurulmasına öncülük et-miştir.
DİN-Sümerlerde dini inanış çok tanrılı bir inanıştır. Her de ayrıca kendine ait bir ilahı vardır. Ülke genelindeki en büyük ilah ise gök ilahı Anu yer ilahı Enlil ve su ilahı Enki’dir.
-Sümerler Ahiret hayatına inanmazlardı.
-Tapınaklarına Ziggurat denirdi. Aynı zamanda okul ve rasathane olarak kullanılırdı (Soğuk hava deposu).
SOSYAL HAYAT-Sosyal hayat baba hakimiyetine dayanırdı. Erkek bir-den fazla kadınla evlenebilirdi.
-Halk hürler, yarı hürler (korunanlar), ve köleler ol-mak üzere üç sınıfa ayrılıyordu.
-Hürler bütün haklara sahip kimselerden oluşuyordu (rahipler,asiller, memurlar, askerler ve tüccarlar).
Mezopotamya’da, Anadolu’dakinin aksine kölelerin hiçbir hakkı yoktu. Köle gibi alınıp satılırlardı.
EKONOMİ-Ekonominin temeli tarım, hayvancılık ve ticarete da-yanıyordu.
-Toprak, tanrıların malı sayılıyor ve rahiplerin göze-timinde işletiliyordu (Urukagina reformuyla özel mül-kiyet başlamıştır.)
-Mezopotamya’da dokumacılık ileriydi, yün ve keten dokumacılığı renkli olarak dokunur ve ihraç edilirdi
-Tekerleği icad eden Sümerler bunu ticarette ve sa-vaşlarda kullanmışlardır.
-İlk defa borç senetlerini de Sümerler kullanmışlar-dır(ticarette).
-Ticarette takas ve para birimi olarak da gümüş kül-çelerini kullanmışlardır.
BİLİM-Burçları bulmuşlardır. Yılı 30 günlük 12 aya bölmüş-lerdir (gece-gündüzü 12’şer saat hesaplamışlardır.)
-Ay ve güneş tutulmalarını hesaplamış, ay yılına göre takvimi kullanmışlardır.
-Çarpma ve bölme cetvelleri hazırlamışlardır.
-Yüzey ve hacim ölçülerini, daireyi 360 dereceye bölmesini biliyorlardı.
-Sümerler sayıları 2. ve 3. Dereceden denklemleri bi-liyorlardı.
MİMARİ-Sütün, kubbe ve kemer usulünü Sümerler bulmuş-lardır.
-
-Sümerler süs eşyaları,kabartmalar,hayvan ve bitki resimleri yapmışlardır.
-Uruk şehrinde bulunan tapınak en ünlü mimari eser-lerdir.
-Zafer Anıtı “Akbabalar Sütunu”(Lağaş sitesinin ba-şarısı)
AKADLAR (MÖ 2350- 2150)-Samiler tarafından Orta Mezopotamya’da Kral Sargon tarafından Agade merkez olmak üzere ku-rulmuştur.
-Sümerler son veren akadlar merkezi ilk devleti kur-dular.
-Dicle ile Fıratı birbirine bağlayan ilk kanalı açtılar.
-Kral Sargon zamanında Elam, Suriye, Lübnan ve Toroslar'a kadar topraklarını genişlettiler. (Dünya imparatorluğu deyiminin çıkmasına neden oldular)
-MÖ 2150 yılında Zağanos dağlarından gelen Guttiler Akadlar'a son verdiler.
-Akad'larda Krala İlahi dünya hakimi veya Akadlı Tanrı denirdi.
-Dinleri çok tanrılıydı.
-
BABİLLER (MÖ 1900-1531 / 625-539)-MÖ 2 bin yılında Arabistan Mezopotamya’ya doğru yeni göçler başladı.
-Göç eden bu Sami kavimleri Sümer-Akad kültürü-nün benimsediler.
-Bu dönemde Sümer şehirlerine yeni Babil şehirleri güçlenmeye başladı
-Babil Devletine Hititler son verdiler.(MÖ 1531)
-Asurların zayıflaması üzerine Medlerle birleşen Babiller tekrar bağımsızlıklarını kazandılar.(MÖ 625)
-Ancak bu dönemde Kaldeliler üstünlük sağladıkla-rından bu döneme Kaldeliler de denir.
-Persler MÖ 539 da bu devlete son verdiler.
-Hammurabi yaptığı kanunlarla “Tanrı Kral” yerine “Hayırsever Kral” kavramını getirdi.(Adaletin Çobanı ,Kavimler Çobanı) Hukuk devleti anlayışını ilk defa tarihe getirmişlerdir.
-Hammurabi kanunları Sümer kanunlarına göre biraz daha serttir. Ancak toplumun bütün kesimlerinin hak-ları teminat altına alınmıştır. (Mede-ni,ceza,ticaret,miras)
-Kral Nebukadnezar zamanında Kudüs alınarak MÖ 586 Yahudiler Babil’e getirmişlerdir.
-Babil’in asma bahçeleri ve Babil kuleleri.
ASURLULAR (MÖ 2000-609)-Orta Mezopotamya’da Arabistan’dan gelen Samiler-le Sümerler’in karışımıyla Asurlular meydana geldi.
-MÖ 2000 yılında kurulan ve Asur merkezi olan bu devlet Anadoluya kadar ticari
faliyetlerini geliştirerek ticaret kolonuleri kurdu.
-Suriye’ye de hakim olan Asurlular, Hammurabi zamanında Babillerin egemenliği altına girdiler.
-Tekrar bağımsızlığını elde eden Asurlular Arami göçleri ile sarsıldılar.
-Tekrar toparlanan Asurlular ninova şehrini kurdular.
-Mısır alınmış Elamlılar devletine son vermişlerdir.
-Medler ve Babiller (Kaldeliler) birleşerek Asurluları yıktılar.
DEVLET TEŞKİLATI-Başta mutlak yetkililer donatılmış acımasız krallar bulunurdu.(Bunlar kendilerini “Dünya hakimi sayar-lardı”.)
-Saraydan sora ordu gelirdi. Devletin temeli orduya dayanırdı.
-Asur kanunları daha sertti.
-Asur kralı Asur Banipal Ninova kütüphanesini kur-du.
-Asurlular da dış ülkelerde ticaret kolonileri kurulu-yordu.
-Mallar arabalarla ve gemilerle taşınıyordu.
-Mezopotamya’da dışarıya tahıl,hurma,yün,süs eşya-ları satıyor dışardan ise kereste,fildişi,maden alınıyor-du.
-Sanayi olarak madencilik,dokumacılık ve gemicilik başta geliyordu.
-Ticarette takas ve külçelerle gümüş para olarak kul-lanılıyordu.
ELAMLILAR-Güneydoğu Mezopotamya’da yaşamışlardır. Baş-kentleri Sus, tarım ve hayvancılıkla meşhurdur. Ge-nellikle Sümerlerin himayesinde yaşamışlardır.
AKDENİZ UYGARLIKLARI
MISIR-Bir Afrika ülkesidir.
-İlk yerleşim tarihi MÖ 4 bin yıllarına kadar çıkmak-tadır.
-Mısır tarihi üç bölümde incelenir: Eski, Orta ve Yeni Mısır.
-Mısır tarihinde 30 sülale egemen olmuştur.
-Mısır medeniyeti, etrafının deniz ve çöllerle çevrili olmasından dolayı işgaller kısa süreli olmuş ve dışarı-dan fazla etkilenmemiştir. Ancak başka medeniyetleri etkilemiştir.
-Ege göçleri Mısır İmparatorluğunu zayıflattı.
-Mısır, sırasıyla Hiksoslar, Habeşliler, Asurlular, Persler, Büyük İskender ve Romalılar tarafından işgal edildi.
*Kültür ve Uygarlık:-Mısır Krallarına Firavun denirdi ve insan şeklinde bir ilah kabul edilirdi.
-Devlet idaresinde maaşlı memurlar bulunurdu.
-Ülke Nom adı verilen illere ayrılmıştı. Başında “Anez” adı verilen valiler bulunurdu.
*Din:-Mısırda çok tanrılı bir dini inanış vardı. Tanrı-lar tabiat ile ilgiliydi (gök, su, toprak, insan vs.)
-En önemli tanrıları güneşi simgeleyen Amon-ra, Nil ve iyilik tanrısı Öziris (ölüler tanrısı), analık ve bere-ket tanrısı İsis, kuraklık ve kötülük tanrısı Set, (vs).
-Mısır tarihinin ilk dönemlerinde Horus adı verilen bir tanrıya inanılırdı.
-Bu dönemde ilk krallık ortaya çıkmıştır.
-Hiyeroglif yazısı bu dönemde bulunmuştur.
-Öldükten sonraki hayata inanılırdı.
*Ordu: Devamlı ordu vardı ve ihtiyaç halinde halk da silah altına alınırdı.
*Yazı: MÖ 4 bin yıllarında Hiyeroglif yazısını kul-lanmışlardır.
-Papirüs kağıdı kullanılmıştır.
*Bilim:-Matematik ve tıpta çok ileri gidildi.
-Geometri sınır tespitinden dolayı; tıp ölülerin mumyalanmasından dolayı, iç organların tanınmasıyla gelişmiştir.
-Pi sayısını bulmuşlardır.
-
*Sanat:
Mısır piramitleri ünlüdür.
FENİKE-Samiler ile deniz kavimlerinin karışması sonucu MÖ XII. Yy.da tarih sahnesine çıkmışlardır.
-Lübnan dağları ile Asi ırmağı arasında güçlenen Fe-nikeliler, Akdenizde (Suriye, Rodos, Malta, Sicilya, Kuzey Afrika) koloniler kurarak ticaret yapmışlardır. İngiltere’ye kadar uzanmışlardır.
-En önemli kolonileri 814 yılında kurulan Kartaca’dır.
-Ticari hayattaki başarıyı siyasi ve askeri alanda gös-terememişlerdir.
-MÖ 868 yılında Asurluların, 573 yılında Babillerin egemenliğine girmişlerdir. Ancak ticari alanda varlık-larını sürdürmüşlerdir.
-Kuzey Afrika’daki Kartaca, Roma ile savaşlara de-vam etmiştir (MÖ 146 yılında yıkılmıştır.)
*Hiyeroglif ve çivi yazısını bilen Fenikeliler, bunu ge-liştirerek 22 sessiz harften oluşan alfabeyi buldular.
-Bu alfabe İbrani, Arami, Arap ve Yunanlılara geçe-rek gelişmiştir.
*Şehircilikte ileri gittiler. Akdeniz dünyasına kültürle-rini tanıttılar.
-Camcılık, boya ve gemicilikte ileri bir uygarlık mey-dana getirdiler.
İBRANİ
-İlk tarihleri Hz. İbrahim ile başlar (Lut gölünün gü-neyinde, Kenan ülkesinde yaşıyorlardı. Hiksoslar’dan kaçarak Aşağı Mısıra yerleştiler.)
-Hz. Musa zamanında II. Ramses ile yapılan mücade-le sonucu kölelikten kurtuldular ve Sina yarımadasına yerleştiler.
-Hz. Musa’dan sonra Filistin’i ele geçirdiler.
-Hz. Davud (as) zamanında Kudüs ele geçirilerek dü-zenli ordularını ve devletlerini kurmuşlardır.
-Hz. Süleyman dan sonra İbraniler arasındaki anlaş-mazlıklar sonucu devlet ikiye ayrıldı.
-Kuzeyde İsrail, güneyde ise Yahudiler kuruldu.
-Asurlular-İsrail devletine son verdiler.(MÖ 722)
-Babiller de Yahudi devletine son verdiler. (MÖ 586) Ve Yahudileri Babil’e sürdüler.
-Persler Yahudilerin ülkelerine dönmelerine izin ver-diler.
-Helenizm döneminde isyan eden Yahudiler siyasi haklarını kaybetmişler.
-Romalılar Kudüs’ü tahrip ederek Yahudileri Filistin den sürmüşlerdir.
EGE VE ROMA UYGARLIĞI-Girit
-Miken (Aka)
-Dor (Yunan)
-İskender (Helenistik)
-Roma
-Ege medeniyeti, Yunanistan, Batı Anadolu, Make-donya ,Ege denizindeki odalarda ve
Girit’te ortaya çıkmıştır .
-Mısır,Anadolu,Suriye,Filistin ve Mezopotamya me-deniyeti ile temasa geçmiştir.
-Yazı ve takvim bu uygarlıklarda gelişmiştir.
GİRİT Ege medeniyetinin temelli olmuştur.
-MÖ 3 binde küçük devletler kurulduğu bilinmekte-dir.
-MÖ 2 binde siyasi ve kültürel gelişme göstermiştir.
-Adada en önemli saray Knosos sarayıdır.
-Girit ile Mısır arasında ticaret gelişmiştir.
-Girit’te iki yazı kullanılmış(A okunamamış B okun-muş)
-MÖ 2000 yılının ortalarında bu uygarlık yıkılmıştır.
-Öldükten sonra hayata inanıyorlardı.
MİKEN (AKA) MEDENİYET-MÖ 2000-1200 yılları arasında Yunanistan’dan e-gemen olan siyasi topluluğun adıdır.
-Girit’ten etkilenmişlerdir.
-Milken şatosunda Miken uygarlığının özelliğini gör-mek mümkündür.
-Dorlar MÖ 1200 Akadlara son verdiler.
-İlk boğaz savaşı, Mikenlerle Truvalılar arasında ol-muştur. (Truva Savaşı)
YUNAN (GREK)-MÖ 1200’lerde Yunanistan’a gelen Dorlar, şehir devletleri kurarak bu uygarlığı meydana getirdiler.
-Kurulan şehir devletleri içerisinde en önemlileri Is-parta, Atina, Korint, Teba vs gibi şehirlerdir.
-Şehir devletlerinin başında krallar, bunların etrafında da aristokratlar sınıfı meydana geldi.
-MÖ 7 ve 6 yy. Aristokratlar (asiller), kralı devirerek idareyi ele geçirdiler.(Asiller yönetimi)
-Yönetimden memnun olmayan orta sınıflar ilk halde birleşerek Aristokratları iktidardan uzaklaştırdı. Böy-lece Tiranlıklar oluştu. Yeni kanunlar yapıldı. Halk bir takım haklar elde etti.
-Halk ve asiller birleşerek diktatörleşen Tiranlığı yık-tılar.
-Bunun sonunda halkın katıldığı demokratik meclisler kuruldu.
-(Tiranlıklar ilk defa İyonya’da görülmüştür.
-Ortasınıf (tüccar, sanayici, gemici, sanatkar-lar)ticari hayatın canlanması ile meydana geldi.
-Yunanistan da şehir devleti (polisinin) amacı halkın (yurttaşın) mutluluğunu sağlamaktır.
-İlk çağın en demokratik devletleri eski Yunanistan şehir devletleridir.
-Isparta da 3 sınıf :Ispartalılar, Periyekler (dağlardaki Akalar), İlotlar (boyunduruk altındaki halk)
-Atina –üç sınıf- Soylular-küçük toprak sahipleri (köylüler), köleler vardı
-Isparta’yı yaşlılar meclisi, Atina’yı ise Arhonlar (9 kişiden oluşur) yönetiyordu.
-MÖ önce 490 yılında Pers-Yunan savaşlarında mara-tonda Yunanlılar Pers’leri bozguna uğrattı.
-Atina Isparta rekabeti 27 yıl devam eden Peloponnes savaşlarına neden oldu. Isparta üstün geldi.
-İskender’in Yunanistan’ı ele geçirmesiyle İskender medeniyeti başladı.
YUNANİSTADA FELSEFE-Sokrat, Eflatun ve Aristo, en ünlü filozoflarıdır.
-Sokrat insanları doğru yola getirmek için mücade-le etmiş, çok düşman kazanmıştır. Yargılanmıştır.
Eflatunideal devlet fikrini savunmuştur. Akedemia adlı ilk üniversitenin kurucusudur.
Aristoilimleri ilk defa tasnif etmiştir. Devlet yöne-timiyle ilgili “Politika” adlı eserini yazmıştır.
TARİHÇİLİK -HerodotTarihçilerin babası kabul edilir. Ünlü Historia adlı eserinde Yunan tarihini yazmıştır. (MÖ 450 yıllarında yaşamıştır).
-TukudidesPeloponnes (Atina ile Isparta arasındaki) savaşlarını anlatmıştır.
-KsenofonHellenika ve Onbinlerin Ricatı adlı eserlerin sahibidir.
TIP-HipokratHer hastalığın bir sebebi olduğunu ileri sürmüştür. Günümüzde doktorlar Hipokrat yemini ile göreve başlarlar.
YAZI, DİL ve EDEBİYAT
-Fenike alfabesini kullanmışlardır (MÖ 8. Yy).
-Homerosİlk destan yazarıdır (MÖ 8. Yy) (Eserle-ri: İlyada: Truva savaşlarını anlatır; Odessa: Truva savaşlarına katılan İthake Kralının esaretten kaçışını konu edinir).
-Trajedi ve Komedi alanında ünlü isimler yetişti.
YUNAN KOLONİLERİ-Yunanlılar MÖ 750-550 yıllarında uzak ülkelerde koloniler kurmuşlardır.
-Kolonileri yerleşmek amacıyla kurmuşlardır.
-Kadıköy ve İstanbul Yunan kolonisidir. (İyonyalılar Giresun ve Trabzon’u kurdular)
DİN-Çok tanrılı dinleri vardır. Dini inanışlarının kaynağı Anadolu, Mezopotamya ve Girit’tir.
-Tanrılarını ölümsüz, insanlar gibi düşünmüşlerdir.
-Tanrılar evlenirler, savaşırlar, yerler ve içerlerdi. Yunan mitolojisi bu konuları işler.
-Tanrılar, Olimpus’da, tanrı Zeus’un çevresinde top-lanmışlardır.
-Yunanlıların dini inanışları fikri gelişmeyi engelle-mez. Hayatta fedakârlık gerektirmez.
-Yunanlılar, Tanrıların gazabından korunmak için müzik, eğlence, spor ve şiir yarışları düzenlerler. (Günümüzdeki olimpiyatlar bu şekilde doğmuştur)
-RahiplerDini hizmetleri yerine getirmekle görevli memurlar sayılırlardı.
SOSYAL ve İKTİSADİ HAYAT-HalkSoylular (aristokratlar: büyük toprak sahiple-ri), tüccar ve sanayiciler, küçük toprak sahipleri (köylüler) ve köleler olmak üzere 4 sosyal sınıfa ayrı-lırdı.
-KöylülerGelirlerinin bir kısmını aristokratlara ve-rirlerdi. Geçinemeyince borçlanırlar, borçlarını öde-yemeyince de topraklarını ve özgürlüklerini kaybe-derlerdi.
-Tüccar ve sanayicilerKoloniler sayesinde zengin-leştiler (orta sınıf)
-KölelerHiçbir hakkı yoktu.
ORDU-Kölelerin ayaklanmasından çekinen şehir devletleri, güçlü birer ordu bulundurmuşlardır.
-IspartaEn güçlü kara ordusuna sahipti. Krallığı devam ettiren tek şehirdir.
-AtinaGüçlü deniz ordusuna sahipti. Arhonlar yö-netiminde demokrasiye geçmiştir.
HUKUK-Yunan kanunları ağır cezalar ihtiva etmekteydi.
-Sınıf mücadelesi sırasında aristokratların haklarını korumak için yapmışlardır.
-DrakonSoyluların haklarını korumak için şiddete dayalı kanunlar yapmıştır.
-SolonYaptığı kanunlarla köylülerin borçlarını sil-di. Halkı gelirine göre 4 sosyal sınıfa ayırdı. Köleliği kaldırdı.
-PsistratosYaptığı kanunlarla orta sınıfı güçlendir-di. Tarım, ticaret ve sanayi gelişti.
-KlistenesYaptığı kanunlarla Atina’ya demokrasiyi getirdi. Sınıf farkını kaldırdı. Demokrasiyi uyguladı. (seçim sistemi, meclis)
-Demokrasiye karşı olanları tehlikeli insanlar ilan etti.
EKONOMİ-Tarıma elverişli toprakların azlığından halk geçimini zeytin, balıkçılık, hayvancılık ve ticaret ile sağlıyordu.
İSKENDER İMPARATORLUĞU (MÖ 7.yy-323)
-II. Filip Helen birliğini kurdu. Ölünce yerine oğlu İs-kender geçti.
-Büyük İskender Biğa Çayı ve Dörtyol yakınlarında Pers’leri iki defa yendi.
-MÖ 332-331’de Suriye ve Filistin’i ele geçirdi. Mısı-ra girdi. İskenderiye şehrini kurdu.
-MÖ 331’de Pers ordusunu 3.kez yendi. Hindistan’a kadar ilerledi.
-Ordusundaki isteksizlik nedeniyle, Arabistan yapa-cağı sefere hazırlık için Babile döndü. Ancak hastalanarak öldü (323).
-İskender’in ölümüyle İmparatorluk dağıldı. Yeni devletler kuruldu:
-Mısırda-Ptolemeler Krallığı (MÖ 321-30)
-Trakya ve Batı Anadolu’dan Hindistan’a kadar-Selevkoslar Krallığı (321-64)
-Makedonya’da-Antigonitler Krallığı: Milli bir devlettir.(MÖ 279-16-)
*Selevkos’un ölümü üzerine Anadolu’da yerel kral-lıklar kuruldu:
-Bitinya KrallığıKuzey Batı Anadolu’da.
-Pontus KrallığıKaratenizin güney kıyılarında.
-Kapadokya KrallığıOrta Anadolu’da.
-Bergama KrallığıBergama merkez olmak üzere Millet ve Efes’te (Batı Anadolu)
Bergama ve Bitinya Krallıkları Yunan uygarlığı-nın
Pontus Devleti Doğu uygarlığının temsilcisi ol-du.
*Bergama bu dönemde önemli bir kültür merkezi ol-du (Zeus Tapınağı, Asklepedio Sağlık Merkezi, 200 bin ciltlik kütüphane kuruldu)
-Bergama’nın kendi adıyla anılan Parşömen kağıdı icad edilerek ihraç edildi.
-İskender İmparatorluğu zamanında İskenderiye, Rodos, Bergama, Efes, Antakya gibi şehirler ticaret şehri oldular.
*Bu dönemde bilimsel alanda gelişmeler oldu:
-İskenderiye’de Bilimler Akademisi kuruldu.
-Dünyanın çevresi doğru hesaplandı.
-ArşimedDünyanın kendi ekseni ve güneşin çevre-sinde dolaştığını ileri sürdü.
-Tıpta ileri gidildi. Kalp, kan ve damar arsındaki ilişki tespit edildi.
-İskenderiyeli coğrafyacı EratostanesDünyanın çevresini hesapladı.
-BatlamyusCoğrafya Kılavuzu adlı eseriyle İslam Coğrafyacılarını etkiledi.
-Helenistik uygarlık İslam uygarlığını etkilemiştir.
ROMA UYGARLIĞI
*Krallık, cumhuriyet ve imparatorluk olmak üzere üç dönemde incelenir.
-MÖ 3.yy’da İtalya’da siyasi birliği sağlayan Latinler tarafından kuruldu.
-Roma şehri, efsaneye göre MÖ 753 yılında Romulus tarafından kurulmuştur. Böylece krallık devri başla-mıştır. MÖ 508 yılında son kralın kovulmasıyla Cum-huriyet devri başlamıştır.
-Cumhuriyet döneminde fetih hareketleri başladı.
-Romalılar, Kartaca’yı ele geçirebilmek için yaptıkları savaşların ikincisinde, Kartacalılar, filleriyle birlikte İtalya’ya girdiler. Kartaca Savaşlarının üçüncü safha-sında Romalılar galip geldiler ve Kuzey Afrika’yı ele geçirdiler. (Bu savaşlar Üç safhada olmuştur: MÖ 264-241 / 218-201 / 149-146 )
-Sırasıyla İspanya, Yunanistan, Anadolu ve cumhuriyetin sonlarına doğru ise Mısır Roma topraklarına katıldı.
-Sezar’ın öldürülmesinden sonra İmparatorluk devri başladı (MÖ27)
İMPARATORLUK DEVRİ-Fetihler büyük ölçüde durmuştur.
-İç sükunet sağlanarak yollar yapılmış ve halkın refah seviyesi yükseltilmeye çalışılmıştır.
-III. Yy’ da Roma İmparatorluğu gücünü kaybetmeye başladı.
-Merkezin zayıflaması, eyaletlerin kuvvetlenmesi, kavimler göçü sonucu sınır boylarındaki savaşların uzun sürmesi, hırıstıyanlığın yayılmasıyla çıkan iç karışıklıklar imparatorluğun 395 yılında ikiye ayrılmasına neden oldu.
-476 yılında kuzeyden gelen barbar kavimlerinin D DEVLET YÖNETİMİ
-Kıralıİhtiyarlar meclisi teklif eder. Halk meclisi (Kuria) da seçerdi.
-Kral senatoya yapacağı işleri danışırdı.
-Cumhuriyet döneminde senatonun seçtiği iki konusu ülkeyi yönetmişti.
-KonsüllerSenatoya hesap verirlerdi.
-Bunalımlı dönemlerde altı aylık sürelerle diktatör denilen birisi ülkeyi yönetirdi.
-Bu süre içerisinde yaptığı işlerden dolayı kimseye hesap vermezdi.
SOSYAL SINIFLAR:
*Romada, patrikiler, plebler, yanaşmalar ve köleler olmak üzere dört sosyal sınıf bulunuyordu.
-Patrikiler Oy hakkı olan zengin toprak sahiplerin-den oluşuyordu.
-Plebler Küçük çiftçiler, zanaatkârlar, tüccarlar ve çobanlardan oluşurdu. Askere alınmaz ve oy kulla-namazlardı.
-Yanaşmalar Vatandaşlık hakkını kaybedenler.
-Köleler Hiçbir hakları bulunmazdı. Romada köle-ler sık sık ayaklanmışlardır (Spartaküs ayaklanması).
Anadolu bayındır hale getirildi.
-At yarışları için hipodromlar yapıldı. Mısır ve İran ile yapılan savaşlar için yollar yapıldı.
-Stadyum, tiyatro salonları, belediye binaları, hamam-lar, kütüphaneler, aepora (büyük meydanlar) yapıldı.
ROMA ESERLERİ:
-İstanbul Valen Su Kemeri
-Ankara Elmadağ Su Yolu
-Ankara’da Ogüst Mabedi
-Antalya Aspendos Tiyatrosu
HUKUK-On iki Levha Kanunları Patriki ve pleb mücadelesi sonucunda plebler de bu kanunlar ile patrikilerle aynı haklara sahip olmuşlardır.
DİN-Hırıstıyanlık 313 Yılında serbest bırakıldı.
330 yılında İstanbul Roma İmparatorluğun başken-ti oldu ve hırıstıyanlık da resmi din oldu.
-325 İznik Konsilinden sonra hırıstıyanlıkta ilk ayrı-lıklar başladı (Aryanizm, nasturizm, monofizizm)
-451 Kadıköy Konsiliyle de İstanbul Kilisesi Ro-ma’dan ayrılması sonucu Ortodoksluk mezhebi orta-ya çıktı.