[Sema]

Lokman Hekim´den Tavsiyeler




1- İbadet esnasında yahut günah işlemek arzusu anlarında kalbini vesveseden koru,
Müdaafasına kalkışma, hislerini hayra yönelt

2- Yemek, içmekte boğazına zarar verecek şeylerden koru

3- Başkalarının evlerinde olduğun zaman gözlerini evlerindeki eşyalardan kapat,
Kapı pencereden sakın Çünkü bu, kötü hisleri hane halkında veya sende uyarır, önüne
geçemezsin

4- Bir cemaatta bulunduğun zaman dilini faydasız söz söylemekten sakındır Çünkü
dil insanı ipe götürür

5- Zikir ve duadan bir an olsun bile gafil kalma Aksi takdirde etrafımızda dolaşan
habis ruhlara mahkum olursun

6- Ölümü hiçbir an unutma Ve ondan korkma Hayırlılar için ölüm üstün mükafattır
Öyle ise ölüme hazırlan

7- Arkadaşlarına yapmış olduğun iyilikleri unut Onlardan teşekkür bekleme
Mükafatı Allah?tan bekle Emellerini O?nun ihsanına bağla

8- Başkalarının sana yaptıkları fenalıkları unut Amma senin onlara yaptığın fenalıkları
asla unutma Onu tekrar iyilik yapmakla bertaraf etmeye çalış

[Sema]

LOKMAN HEKİM’İN ÇEŞİTLİ ESERLERDEN DERLENEN TAVSİYELERİ

1 Ey oğulcağızım,ciğerparem!Allah’ı tanı,ona hiçbir şeyi ortak koşma
2 Başkasına nasihat vermeden önce kendin o tavsiye edeceğin şeyi önce kendin yap1 Kendi ölçüne göre söz söyle2 Herkesin hakkına riayet et
3 Sırrını sakla
4 Dostunu iyilik veya kötülük zamanında sına
5 Ahmak cahil kimseden uzak dur
6 Aklı başında bilgin dostu tercih et
7 Hayırlı işler uğrunda gayret sarf etmekten geri durma
8 Bir tedbir alacağın zaman ahlak ve bilgi sahibi kimseye akıl danış
9 Delil ve ispatını hazırladıktan sonra söz söyle
10 Gençlik zamanını ganimet bil
11 Gençlik zamanında iki cihana ait işlerin dürüst olsun
12 Dostlarına ve ahbaplarına saygı ile ikram göster
13 İyi bir üstadı baba yerinde tut
14 Masraflarını gelirlerine göre ayarla
15 Her işte ortalama davran
16 Cömertliği adet et
17 Misafire ne hizmet gerekirse yap
18 birinin evine misafir gittiğinde gözünü ve dilini sıkı tut,etrafa göz gezdirmekten ve gevezelikten sakın
19 Herkesle hoş geçin
20 Çocuklarının talim ve terbiyesine dikkat et
21 Vücudunu ve üstünü başını temiz tut
22 Herkese kendi ölçüsüne göre muamelede bulun
23 Az yemeyi,az uykuyu ,az konuşmayı kendine adet et
24 Kendin için hoş görmediğin şeyi başkalarına reva görme
25 Yapacağın işleri bilerek ve düşünerek yap
26 Bilmediğin şeyde ustalık taslama
27 Kadına ve çocuğa sır söyleme
28 Başkalarının refah ve saadetlerine göz dikme
29 Hiçbir şeye karşı kayıtsız davranma
30 Yarım kalmış birisi olmuş say-ma
31 Senden büyüklerle şakalaşma
32 Sana ihtiyaç arz eden kimseyi kırma
33 Eski münakaşaları anma

34 Başkasının menfaatine ortaklık etme
35 Malını dosta düşmana teşhir etme(gösteriş yapma)
36 Akrabalarınla ilişkilerini kesme3,onlara yakınlık göster
37 İyi kimselerin aleyhinde söz söyleme
38 Halkın ittifakla üzerinde durduğu şeye sende uygunluk göster
39 Kendini beğenme
40 Parmaklarını ağzına burnuna sürüştürme
41 Herkesin yanında dişlerini ayıklama
42 Ağzını burnunu sessiz temizle
43 Bir kimseye karşı üstünlük taslayarak çalım satma
44 Konuşurken sözlerine alay ve şaka cinsinden güldürücü laflar karıştırma
45 Bir kimseyi başkasının yanında mahcup düşürme
46 Kaş göz işareti ile şunu bunu yere serecek veya küçük düşürecek hareketlerde bulunma
47 Gülünç söz söylemekten çekin
48 Kendini kadınlar gibi süsleme
49 Başkasının yanında kendini veya ailenden birini methetme
50 Çocukların keyfine uyma
51 Diline sahip ol
52 Herkese karşı saygılı davran
53 Kötü kimselerle arkadaş olma
54 Kavga ve gürültüden uzak dur
55 Kuvvetini denemeye çalışma
56 İyiliği tecrübe edilmiş insanlar hakkında suizanda bulunma
57 Kendi ekmeğini başkaların sofrasında yeme
58 Acele iş görme
59 Dünya işleri için kendini fazla üzme
60 Seni tanımak istemeyen kişiyi sen tanı
61 Öfkelendiğin zaman sözünü tutarak söyle
62 Bir kimse konuşurken araya laf karıştırma
63 Güneş doğacağı vakitlerde uyuma
64 Sağa sola bakma daima önüne bak
65 Misafir yanında bir kimseyi azarla
66 Misafire iş buyurma

67 İşsiz güçsüz serseri adamların yanında oturma
68 Kar ve ziyan kaygısıyla kimseye yüz suyu dökme
69 Hem fodul,hem kibirli olmaktan sakın
70 Kendin küçük düşürüp horlatacak dereceye varmamak şartıyla herkese karşı nezaketle muamele et
71 Tevazudan ayrılma(Alçak gönüllü ol)
72 Ömrün boyunca Allah’a ihlas ile yönel ve ona güven
73 Oğlum dostları bir şeyini reddetme
74 Sabrın başlangıcı zor , sonu tatlıdır
75 Adalet öyle bir binadır ki,asla viran olmaz
76 Doğru konuş fakat sert olmasın
77 Çok yeme, sıcak yeme ,çiğ yeme
78 Yemeğe tok, ilme aç ol
79 Halka yakın ol,doğru konuş
80 Şüphe seni kimse ile dost etmez
81 Düşman daima düşmandır
82 Mal biriktirenle ilmi saklayan bu dünyaya hasret gider
83 Ekmekle tuz ikram edenin bile iyiliğini unutma ,hakkında dua et
84 Sorulmadan hiçbir şeye karışma
85 Fesatçılarla yaşayanların huyları onlara da geçer
86 Acele etmek sabra mani olur;muradına erişemezsin
87 Nankörlere yakın durma,iyilik ve öğütlerin kaybolur
88 İyilikte dost düşman ayırma
89 Susmak selamet kapısını açan tek anahtardır
90 Güzellik,huy fenalığını ve cehaletini gidermez
91 Cömert ol ki,itibarın artsın92 İnsanı yükselten akıldır
93 Şükür nimeti bereketlendirir
94 İdaresi az mal israf edilen maldan iyidir;çünkü idare edilen mal çoğalır,israf edilen mal azalır
95 Başkasına akıl vereceğine kendi malını kaybetme
96 Küçüğünü hor görme;küçüklük ancak Allah huzurunda belli olur
97 Halk sende olmayanla seni överse aldanma
98 Doğru da olsa yemin etme
99 İyilik dost kazandırır

100 Sabır murada ,kanaat zenginliğe götürür
101 Olgun insanın miheng taşı akıl danışmak,güler yüz ,nefse hakimiyet ,acıya katlanmaktır
102 Yürüyüşün kararlı olsun
103 Bağırıp çağırma seslerin en kötüsüdür
104 Allah ile ölüm hatırdan çıkmamalı
105 Elde edilen hikmeti sözler,balın peteğine taşınan çiçek özleri gibidirler Yüzlerce olsalar da süzüle süzüle ikiye inerler Bunlar ,çekilen cefa ve yapılan iyiliğin unutulmamasıdır
106 Hekimler ahmaklığa deva bulamazlar
107 Büyüğü olmayan kimse başını taşa vurur
108 Balta bedeni,acı söz canı yaralar
109 Servet düşmanlığı insana ıstırap verir
110 Sus ve düşün ;dil belasından kurtulmanın devası bunlardır
111 Büyüklere karşı ne diren ,ne de karşı gel
112 İnsanın vefakar malı ahiret için biriktirdiğidir El için toplanan ,miras bırakılan lakin ahirette hesabı verilen mal vefakar mal değildir
113 Seni anlamayanlara uğrama
114 Dost edineceğin insanı önce kızdır,yaptıklarını incele ve kararını öyle ver
115 Gündüzleri hiç ,geceleri az uyu
116 Oburluk ve iştahsızlık bedenin baş düşmanıdır
117 Yemekten sonra yürümek gereklidir
118 Ayağını sıcak,başını serin tut
119 Devlet adamını ve hanımını sırdaş edinme
120 Alçak adama borçlanma
121 Sağlık için;çiğ yeme, sıcak yeme , çok yeme
122 Günahın zerresinden bile kaçGazaba uğrayacakmışsın gibi Allah’tan kork Lakin ümidin korkundan fazla olsun
123 En iyi nimet iyi huylu olmaktır
124 Sözüne sadık ol
125 Akranınla sohbet et
126 Herkese yumuşak ol
127 Geçmişte seninle düşmanlığı olmuş kimseye güvenme
128 Dosdoğru ol
129 Başına gelene sabret
130 İyi kişilerle arkadaş ol
131 Dilini küfür sözlerden koru
132 Sadakayı terk etme,zekatı men etme

[Sema]

1 Ey oğulcağızım,ciğerparem!Allah’ı tanı,ona hiçbir şeyi ortak koşma2 Başkasına nasihat vermeden önce kendin o tavsiye edeceğin şeyi önce kendin yap1 Kendi ölçüne göre söz söyle2 Herkesin hakkına riayet et3 Sırrını sakla4 Dostunu iyilik veya kötülük zamanında sına5 Ahmak cahil kimseden uzak dur6 Aklı başında bilgin dostu tercih et7 Hayırlı işler uğrunda gayret sarf etmekten geri durma 8 Bir tedbir alacağın zaman ahlak ve bilgi sahibi kimseye akıl danış9 Delil ve ispatını hazırladıktan sonra söz söyle10 Gençlik zamanını ganimet bil11 Gençlik zamanında iki cihana ait işlerin dürüst olsun 12 Dostlarına ve ahbaplarına saygı ile ikram göster13 İyi bir üstadı baba yerinde tut14 Masraflarını gelirlerine göre ayarla15 Her işte ortalama davran 16 Cömertliği adet et17 Misafire ne hizmet gerekirse yap 18 birinin evine misafir gittiğinde gözünü ve dilini sıkı tut,etrafa göz gezdirmekten ve gevezelikten sakın19 Herkesle hoş geçin20 Çocuklarının talim ve terbiyesine dikkat et21 Vücudunu ve üstünü başını temiz tut22 Herkese kendi ölçüsüne göre muamelede bulun 23 Az yemeyi,az uykuyu ,az konuşmayı kendine adet et 24 Kendin için hoş görmediğin şeyi başkalarına reva görme25 Yapacağın işleri bilerek ve düşünerek yap26 Bilmediğin şeyde ustalık taslama27 Kadına ve çocuğa sır söyleme28 Başkalarının refah ve saadetlerine göz dikme29 Hiçbir şeye karşı kayıtsız davranma30 Yarım kalmış birisi olmuş say-ma31 Senden büyüklerle şakalaşma32 Sana ihtiyaç arz eden kimseyi kırma33 Eski münakaşaları anma34 Başkasının menfaatine ortaklık etme35 Malını dosta düşmana teşhir etme(gösteriş yapma)36 Akrabalarınla ilişkilerini kesme3,onlara yakınlık göster37 İyi kimselerin aleyhinde söz söyleme38 Halkın ittifakla üzerinde durduğu şeye sende uygunluk göster39 Kendini beğenme40 Parmaklarını ağzına burnuna sürüştürme41 Herkesin yanında dişlerini ayıklama42 Ağzını burnunu sessiz temizle43 Bir kimseye karşı üstünlük taslayarak çalım satma44 Konuşurken sözlerine alay ve şaka cinsinden güldürücü laflar karıştırma45 Bir kimseyi başkasının yanında mahcup düşürme46 Kaş göz işareti ile şunu bunu yere serecek veya küçük düşürecek hareketlerde bulunma47 Gülünç söz söylemekten çekin48 Kendini kadınlar gibi süsleme49 Başkasının yanında kendini veya ailenden birini methetme 50 Çocukların keyfine uyma51 Diline sahip ol52 Herkese karşı saygılı davran 53 Kötü kimselerle arkadaş olma54 Kavga ve gürültüden uzak dur55 Kuvvetini denemeye çalışma56 İyiliği tecrübe edilmiş insanlar hakkında suizanda bulunma57 Kendi ekmeğini başkaların sofrasında yeme58 Acele iş görme59 Dünya işleri için kendini fazla üzme60 Seni tanımak istemeyen kişiyi sen tanı61 Öfkelendiğin zaman sözünü tutarak söyle 62 Bir kimse konuşurken araya laf karıştırma63 Güneş doğacağı vakitlerde uyuma64 Sağa sola bakma daima önüne bak 65 Misafir yanında bir kimseyi azarla66 Misafire iş buyurma67 İşsiz güçsüz serseri adamların yanında oturma68 Kar ve ziyan kaygısıyla kimseye yüz suyu dökme69 Hem fodul,hem kibirli olmaktan sakın70 Kendin küçük düşürüp horlatacak dereceye varmamak şartıyla herkese karşı nezaketle muamele et71 Tevazudan ayrılma(Alçak gönüllü ol)72 Ömrün boyunca Allah’a ihlas ile yönel ve ona güven73 Oğlum dostları bir şeyini reddetme74 Sabrın başlangıcı zor , sonu tatlıdır75 Adalet öyle bir binadır ki,asla viran olmaz76 Doğru konuş fakat sert olmasın77 Çok yeme, sıcak yeme ,çiğ yeme78 Yemeğe tok, ilme aç ol79 Halka yakın ol,doğru konuş80 Şüphe seni kimse ile dost etmez81 Düşman daima düşmandır82 Mal biriktirenle ilmi saklayan bu dünyaya hasret gider83 Ekmekle tuz ikram edenin bile iyiliğini unutma ,hakkında dua et84 Sorulmadan hiçbir şeye karışma85 Fesatçılarla yaşayanların huyları onlara da geçer86 Acele etmek sabra mani olur;muradına erişemezsin87 Nankörlere yakın durma,iyilik ve öğütlerin kaybolur88 İyilikte dost düşman ayırma89 Susmak selamet kapısını açan tek anahtardır90 Güzellik,huy fenalığını ve cehaletini gidermez91 Cömert ol ki,itibarın artsın92 İnsanı yükselten akıldır93 Şükür nimeti bereketlendirir94 İdaresi az mal israf edilen maldan iyidir;çünkü idare edilen mal çoğalır,israf edilen mal azalır95 Başkasına akıl vereceğine kendi malını kaybetme96 Küçüğünü hor görme;küçüklük ancak Allah huzurunda belli olur97 Halk sende olmayanla seni överse aldanma98 Doğru da olsa yemin etme99 İyilik dost kazandırır100 Sabır murada ,kanaat zenginliğe götürür

[Sema]

101 Olgun insanın miheng taşı akıl danışmak,güler yüz ,nefse hakimiyet ,acıya katlanmaktır102 Yürüyüşün kararlı olsun103 Bağırıp çağırma seslerin en kötüsüdür104 Allah ile ölüm hatırdan çıkmamalı105 Elde edilen hikmeti sözler,balın peteğine taşınan çiçek özleri gibidirler Yüzlerce olsalar da süzüle süzüle ikiye inerler Bunlar ,çekilen cefa ve yapılan iyiliğin unutulmamasıdır106 Hekimler ahmaklığa deva bulamazlar107 Büyüğü olmayan kimse başını taşa vurur108 Balta bedeni,acı söz canı yaralar109 Servet düşmanlığı insana ıstırap verir110 Sus ve düşün ;dil belasından kurtulmanın devası bunlardır111 Büyüklere karşı ne diren ,ne de karşı gel112 İnsanın vefakar malı ahiret için biriktirdiğidir El için toplanan ,miras bırakılan lakin ahirette hesabı verilen mal vefakar mal değildir113 Seni anlamayanlara uğrama114 Dost edineceğin insanı önce kızdır,yaptıklarını incele ve kararını öyle ver115 Gündüzleri hiç ,geceleri az uyu116 Oburluk ve iştahsızlık bedenin baş düşmanıdır117 Yemekten sonra yürümek gereklidir118 Ayağını sıcak,başını serin tut119 Devlet adamını ve hanımını sırdaş edinme120 Alçak adama borçlanma121 Sağlık için;çiğ yeme, sıcak yeme , çok yeme122 Günahın zerresinden bile kaçGazaba uğrayacakmışsın gibi Allah’tan kork Lakin ümidin korkundan fazla olsun123 En iyi nimet iyi huylu olmaktır124 Sözüne sadık ol125 Akranınla sohbet et126 Herkese yumuşak ol127 Geçmişte seninle düşmanlığı olmuş kimseye güvenme128 Dosdoğru ol129 Başına gelene sabret130 İyi kişilerle arkadaş ol131 Dilini küfür sözlerden koru132 Sadakayı terk etme,zekatı men etme133 Kötülüğü terk edip Allah’tan af dile,tövbe edip bir daha tevbeni bozma134 Sahtekarlık etme ,kimseyi aldatma135 Sarımsak şifalıdır136 Soğanın çiği zarar,pişmişi yarar137 Duvarı nem,insanı gam yıkar138 Ey oğlum!Cahili bir yere elçi olarak gönderme Eğer akıllı birini bulamazsan kendin git139 Ey oğlum!Dünya derin deniz gibidir Çok insan onda boğulmuştur Takva gemin ,iman yükün ,tevekkül halin ,salih amel azığın olsun Kurtulursan Allah’ın rahmetiyle,boğulursan günahın sebebiyledir140 Ey oğlum! Ben nice ağır yükler taşıdım,fakat fakirlik gibi acı görmedim141 Nice ağır yükler çektim ,kötü komşudan ağırını görmedim142 Merhamet eden merhamet bulur143 Hayır söyleyen kar eder;kötü konuşan günahkar olur Diline hakim olmayan pişman olur144 Ey oğlum! Kanaatkar olursan cihanda senden zengin kimse yoktur145 Başkasına hased eden ıstıraptan kurtulamaz146 Ey oğlum! Her halinde Allah’a sığın,her şeyi Allah’tan bil147 Dünyanın sevinç ve neşelerini tecrübe ettim;ilimden lezzetlisini görmedim148 Ey oğlum! Sözü tatlı söyle,katı ,kaba, sert söyleme Çok zaman sus Tefekkür et,o zaman dilin belasından emin olursun149 Sende olmayan özelliklerle insanlar seni överlerse büyüklenme Kendinden aşağısını hor görme150 Müslümanlar hakkında kötü düşünme Suizan seni hiç kimseyle dost yapmaz151 Ey oğlum! İnsanlara karşı güler yüzlü ve doğru sözlü ol152 Ey oğlum! İnsan cimri olunca, onun hakkında kötü sözler çok söylenir153 Kötü huylu, her ne kadar güzel olsa da, onun sohbetinden kaç Çünkü onun güzelliği kötü huyunu örtmez154 Ey oğlum! Ticaret olarak takvaya sarıl Bu mal olmadan kar getirir155 Sıhhat gibi zenginlik, güzel ahlak gibi nimet yoktur156 Ey oğlum! Horoz senden daha akıllı olmasın O her sabah zikir ve tesbih ederken sen uyuma157 Dünya geçici ve kısadır Senin dünya hayatın ise azın azıdır Bunun da azının azı kalmıştır, çoğu geçmiştir158 İbadet ancak Allah’ı görüyormuş gibi yapılır Her kimse Allah’ı yakın hissettiği derecede Allah’a ibadet eder159 Altın ateşte denenip saflaştırıldığı gibi insan da bela ve musibetlerle denenir160 Ey oğlum! Kötü huydan ,gönül dağınıklığından sakın Sabırsız olma,yoksa arkadaş bulamazsın İşini severek yap Sıkıntılara katlan Bütün insanlara karşı iyi huylu ol Çünkü insanlara karşı iyi huylu olan onlara güler yüz göstereni herkes sever161 Dünyadan yetecek kadar nasibini al yoksa insanlara muhtaç olur ellerine bakarsın162 Ey oğlum kötü kadından sakın Çünkü o vaktinden önce seni kocaltır Kötü kadınların şerrinden kork, çünkü onlar iyiliğe çağırmaz163 Yavrucuğum! Alimlerin meclislerinde devamlı bulun Davranışları sözleriyle uyum gösteren alimlerin sözlerini dinle164 Yavrucuğum! İlimden bilmediğini öğrenbildiğini bilmeyenlere öğret165 Bir gün Davud (as) Hz Lokman’a “ Bir koyun boğazlayıp bütün vücudunun en iyisi olan bir parça et getir”dedi o da gidip koyunun diliyle yüreğini getirdi Yine başka bir zamanda “Koyunun en kötüsünden bir parça et getir”dedi yine diliyle yüreğini getirdi Sebebini sorduğunda :” Dille yürek iyi olursa ,o kimse iyi olur; o kötü olunca bütün kötülerin kötüsü olur”dedi166 Ey oğlum ! Dostlarının bir şeyini reddetme Fakat Allah’ı istediğinden başka türlü hareket edecek kadar da ileri gitme167 Yalandan sakın O serçe eti gibi tatlıdır Ondan az kimse kurtulabilir168 Oğlum ! Sana bir takım hasletler tavsiye edeceğim: bunları yerine getirirsen mensup olduğun toplumun efendisi olursun Herkese tatlı davran İyiden de kötüden de cehaletini gizle Dostlarını koru Yakınlarını ziyaret et Gammazların sözüne kıymet vermeyeceğine, arayı bozacak azgınların sözünü dinlemeyeceğine dair onlara teminat ver Öyle arkadaşlar seç ki, ayrıldığınız zaman ne onları diline dola, ne de onlar seni dillerine dolasınlar169 Oğlum ! Dünyayı sat ahireti al Böylece alışverişinde her iki yönden de kar edersin Sakın ahiretini satıp da dünyayı alma Çünkü, her iki tarafta da zararlı çıkarsın170 Oğlum! İlim meclislerine sokul,fakat alimlerle mücadele edip onları üzme Dünyadan yetecek kadarını al,fazlasını ahiretin için infak et Sıkıntıya düşerek başkasının sırtına yük olacak şekilde dünyayı tamamen arkana atma Şehvetini kıracak şekilde oruç tut Adi kimselerin meclislerine katılma171 Ey oğlum ! ikram edici ol, saçıcı olma172 Hasta olmadan önce tabib çağır Tabibe hasta olmadan önce hürmet göster173 Ey olum! Bir insanda şu beş özellik toplanırsa o insan müttaki , veli , Allah’ın kendisine yakın kıldığı kullardan olup şeytandan uzaklaşır Bunlar: din,mal,güzel ahlak,haya, ve cömertlik174 Şu beş özellik de kimde bulunursa o kötü insandır,Allah ‘tan uzaktır Bunlar ; küfür, kibir, şükür azlığı ,cimrilik ve kötü ahlaktır175 Oğlum ! Hayreti gerektirmeyen lüzumsuz şeylere gülme luzumsuz yerlerdegezme,üstüne vazife olmayandan sorma176 Başkasının servetini koruyacağın diye kendi servetini mahvetme Senin malın kendin için harcayıp infak ettiğindir Başkasının malı , veresiye terk ettiğindir177 Sakın fakirdir diye kimseye hakaret etme 178 Bir işin sonunu gören pişmanlıktan emin olur179 Bilmediği şeyi tam öğren180 Borçlu olmaktan sakın Borç gündüz zillet,gece üzüntü içinde olursun181 Ey oğlum! Alimlere karşı öcünmek,akılsızlarla inatlaşmak, meclislerde ve toplantılarda gösteriş yapmak için ilim öğrenme İhtiyacım yok diye de ilmi terk etme182 Ey oğlum ! Yalandan çok sakın Çünkü dinini bozar ve insanlar yanında şerefini düşürür Bununla birlikte hayanı,değerini ve makamını kaybedersin183 Hep üzüntülü olma ,kalbini dertli kılma184 Ey oğlum! “ Allah’ım beni affet,bağışla” duasını çok oku Çünkü öyle anlar vardır ki, Allah o anda dua edenin duasını kabul eder185 Yavrucuğum! Dünyaya gönül bağlama Ona güvenme Çünkü sen bunun için yaratılmadın186 İnsanlara muhtaç olduğunu gösterme Çünkü senin böyle yapman zenginliktir187 Dünyada, dünyada kalacağın kadar çalış;ahirete, ahirette kalacağın kadar çalış188 Allah’a isyan edeceğin zaman, Allah’ın ve meleklerinin göremeyeceği bir yer ara189 Cehennemde Allah’ın azabına dayanacak kadar günah işlemeye cesaret göster190 Namazını dünyaya veda eder gibi kıl191 Özür dilemeyi gerektirecek şeylerden sakın192 Dostlarına da düşmanlarına da güler yüzlü ol Dostlarına saygılı ol ,onlara ikramda bulun193 194 Büyüklerle konuşurken sözü uzatma195 Kaş göz hareketleriyle hiç kimseyi küçük düşürecek hareketlerde bulunma!196 Başkasının yanında kendini ve aileni övme197 Gördüğünü gizlemen,şüphe ettiğini açıklamandan daha iyidir198 Bir kimse konuşurken araya laf karıştırma199 Ey oğlum! Allah kendisine emanet edilen şeyi korur Bende seni ,malını,dinini ve amelinin sonunu Allah’a emanet ediyorum

[Sema]

Takvayı esas al

Ey oğul!

Takvayı kendin için kârlı bir ticaret olarak kabul et Çünkü böyle ticaretler sonsuz kazançlar temin eder



Merasimlere katıl

Ey oğul!

Cenaze merasimlerine katıl Düğün merasimlerinden de uzak durmaya çalış Çünkü cenaze sana âhireti hatırlatır; düğün ise dünyaya çeker



Horozdan geri kalma

Ey oğul!

Horozdan daha geri kalma Çünkü sen uykunun derinliklerinde iken, o dünyayı sese vererek insanları uykudan uyandırmaya çalışır



Tevbeyi geciktirme

Ey oğul!

Tevbeyi geciktirme Çünkü ölüm ansızın geliverir



Cahille dost olma

Ey oğul!

Cahil kimselerle dostluk kurma Çünkü onunla dost olursan, kendi yaptıklarını senin hoş karşıladığını sanar



Allah'tan kork

Ey oğul!

Allah'tan hakkıyla kork Kalbinin bozuk olduğunu bildiğin halde başkalarının sana saygı göstermesi için takva ehli olduğunu ihsas ettirme



Susmak altındır

Ey oğul!

Şimdiye kadar susmaktan dolayı hiç pişmanlık duymadım Çünkü söz gümüşse, sükût altındır



Günahlardan sakın

Ey oğul!

Kötülük ve günahlar senden sakındığı gibi, yani işlemedikçe sana dokunmadığı gibi, sen de onlardan sakın Çünkü kötülük kötülüğü, günah da günahı çeker



İlim meclislerine katıl

Ey oğul!

Âlimlerin meclisinde bulun Hikmet ehlinin sohbetlerini dinle Çünkü Allah kuru toprağı yağmurla nasıl canlandırırsa, ölmüş kalbleri de hikmetli sözlerle öyle diriltir"14



14 Tefsîrü's-Sâvî, 3:255-256



Yalandan sakın

Ey oğul!

Allah, yalancının yüz suyunu kurutur, haya duygusunu giderir Ahlâksız kimsenin de sıkıntısı hiç eksik olmaz



Ahmak adamdan uzak dur

Ey oğul!

Kayaları uzaklara taşımak, ahmak adama laf anlatmaktan daha kolaydır



Kendi işini kendin gör

Ey oğul!

Cahili vasıta olarak kullanmaktan, işini gördürmekten uzak dur Şayet akıllı birisini bulamazsan kendi işini kendin gör



Kendi milletinin kızıyla evlen

Ey oğul!

Kendi milletinden olmayan bir kızla evlenme Aksi takdirde çocukların ileride sıkıntıdan kurtulamazlar

Ey oğul!

Öyle bir zaman gelecek ki, sabırlı insanların bile yüzü gülmez olacaktır



Allah'ın anıldığı meclislere katıl

Ey oğul!

Katılacağın meclisleri kendin ara bul Allah'ın anıldığı meclisleri bulunca hemen oturuver Çünkü âlim isen ilmin artar, cahil isen yeni bir şeyi öğrenmiş olursun Oraya inen rahmetten sen de payını alırsın Allah'ın anılmadığı meclislere hiç katılma Çünkü âlim de olsan, cahil de olsan zarar görürsün Ayrıca oraya inecek olan İlâhî gazaptan sen de nasibini alırsın

Ey oğul!

Sofrana takva ehli mü'minleri davet et

---

Tecrübe sahipleriyle istişare et

Ey oğul!

Her işinde ilim ve tecrübe sahibi kimselerle istişare et, onların fikrini almaya çalış



Takvadan bir gemi edin

Ey oğul!

Dünya dipsiz bir denizdir Onda niceleri boğulmuştur Bunun için takvadan bir gemi edin İçine îmânı yükle Tevekkül yelkeniyle açıl Ancak bu şekilde selâmetle yol alır, sahile çıkarsın



Kötü komşudan uzak dur

Ey oğul!

Nice ağır yükler taşıdım Fakat kötü komşu kadar ağır bir yüke rastlamadım Nice acılar tattım, fakat fakirlikten daha şiddetli bir acı tatmadım



İlimden nasibini al

Ey oğul!

İnsan fakir de olsa ilim ve hikmetiyle hükümdarların meclisinde yer alır



Arkadaş seçimine dikkat et

Ey oğul!

Birisiyle dostluk kurmak istiyorsan, önce onu öfkelendirecek bir şey yap Şayet öfkeli iken sana insaflı davranırsa ona yaklaş, insafsız davranırsa uzak dur



Âhirete hazırlan

Ey oğul!

Dünyaya geldin geleli âhirete doğru yol alıyorsun Bunun için âhiret yurdu, sana dünya yurdundan daha yakındır



Dilini duaya alıştır

Ey oğul!

Dilini 'Allah'ım, beni affet' demeye alıştır Çünkü öyle anlar vardır ki, o saatlerde Allah duaları reddetmez, istediğini ihsan eder



Borçlanmaktan uzak dur

Ey oğul!

Borçlanmaktan uzak dur Çünkü borç, seni gündüz zillete sürükler, gece de üzüntüye boğar



Günah işlemeye cesaretin olmasın

Ey oğul!

Allah'tan öyle bir şey iste ki, günah işlemeye cesaretin olmasın Ve Allah'tan öyle kork ki, rahmetinden hiçbir zaman ümidin kesilmesin



Önce selâm ver

Ey oğul!

Bir cemaatin bulunduğu yere gittiğin vakit, önce onlara İslâmın okunu at, yani selâm ver Sonra bir köşeye otur, onları konuşuyor halde görmedikçe sen de konuşma Şayet Allah'ın zikrine dalacak olurlarsa sen de onlara katıl Fakat başka bir söze geçerlerse oradan ayrıl

[Sema]

Kendini anla

Ey oğul!

İki dünyada mes'ut olmak istiyorsan, kendini anla Okuyup bilgili olmaya çalış Çalış ki, bilenle bilmeyen bir olmaz



Tembel olma

Ey oğul!

Tembel olma Tembellik bedbahtlık alâmetidir



Acele etme

Ey oğul!

Acele etme, acele şeytan işidir



Güler yüz göster

Ey oğul!

Ahlâkını düzelt Dostuna da, düşmanına da güler yüz göster Ancak değerin ve itibarın kırılacak derecede hareket etme



Orta yolu tut

Ey oğul!

Her şeyin hayırlısı olan orta yolu tercih et



Yolda dikkatli yürü

Ey oğul!

Yolda yürürken yüzünü gözünü oraya buraya çevirme ki, gönlün vesvesede kalmasın



Mecliste önce oturma

Ey oğul!

Bir cemaat içinde bulunduğunda onlar ayakta iken oturma Oturdukları zaman sen de oturuver



Yollara tükürme

Ey oğul!

Bıyık ve sakalınla oynama Parmağını burnuna sokma Yollara tükürme, sesli sümkürme Elinle sinek kovalamayı terk et



Az konuş

Ey oğul!

Sükût ve teenni ile hareket et Az konuş Çok konuşmak, yanılmaya sebeptir



Sözü fazla dağıtma

Ey oğul!

Konuşurken sözü fazla dağıtma Aksi takdirde şerefine zarar gelir Konuşurken başkalarını utandırma Kaş göz işareti yapma

Güzel ve lâtif sözleri duymaya çalış Fazla hayrete düşme Sözün tekrarlanmasını isteme İnsanları güldürecek ve kendini maskara edecek sözlerden sakın



Atıp tutma

Ey oğul!

Kimse hakkında atıp tutma



Fazla ısrar etme

Ey oğul!

Senden bir şey istendiği zaman, elinden geliyorsa vermeye çalış Birinden bir şey istediğinde de fazla ısrar etme



Dinde tartışmaya girme

Ey oğul!

Dinle alakası olmayan meselelerde aksi vaki ise tartışmaya ve münakaşaya girme



Fakirliğini kimseye açma

Ey oğul!

Acizliğini ve fakirliğini hiç kimseye, hattâ ailene dahi açma ki, onların yanında itibarın düşmesin, sözünü dinlemez olmasınlar

---

Hizmetçilerle şakalaşma

Ey oğul!

Hizmetçi ve benzeri kimselerle şakalaşma Çünkü

bunlarla şakalaşmak hakaret ve düşmanlığa sebep olur Onlara öyle muamele et ki, hem seni sevsinler, hem de senden korksunlar



Şiddetten sakın

Ey oğul!

Çocukları ve elinin altındakileri terbiye ederken şiddetten sakın Öfkelendiğin vakit vakarla geçiştirmeye çalış Mümkün olursa sövüp dövme ki, aksi takdirde onların gözünde mehabetin yok olur

Kendini ve çocuklarını övüp durma

Hayasız gençlerle ve o halde olan kız çocukları ile ülfet etme Çünkü dünya ve âhirette mezellete sebep olur



Önce düşün

Ey oğul!

Bir kimse ile bozuşursan, dilini tut ve makbul olan sözü söyle Önce düşün, sonra söze giriş

Herkesin değerini ve layık olduğu hürmeti muhafaza eyle



Azla yetin

Ey oğul!

Bir kimsenin davetinde bulunduğun vakit, azla yetin Dalkavukluk edip de o yemeği övmekle başkalarının yemeğini kötüleyip tahkir etme



Misafirlikte gözlerine dikkat et

Ey oğul!

Bir kimsenin evinde misafir kaldığın vakit gözlerine dikkat et Her tarafa bakıp durma Durumuna vakıf olduktan sonra dine aykırı da olsa sırrını ifşa etme



Elini çek

Ey oğul!

Emanete hiyanetten elini çek



Kimseye açma

Ey oğul!

Bir işe başladığın zaman, meydana gelmeden önce kimseye açma ki, mahcup düşmeyesin



Çok ver

Ey oğul!

Sadakayı çok ver Mal sevgisini gönlünden çıkar



Razı ol

Ey oğul!

Doğru söyle, Allah'tan gelene razı ol



Yemekte şunlara dikkat et

Ey oğul!

Yemekten önce ve sonra ellerini yıka Bu hal fakirliğini giderir, göze kuvvet verir

Çok yemek kalbe katılık ve gaflet verir İbadette tembelliğe sebep olur

Yemeğin başında Bismillah, sonunda Elhamdülillah, ortasında da nimetin Allah'tan geldiğini düşün

Tek elle ekmeği koparma Bu hareket kibirli insanların âdetidir

Yemeğin başında ve sonunda bir parça tuz yemek birçok hastalığa karşı devadır

Lokmayı küçük tut ve iyice çiğne

Misafir geldiği zaman mümkünse yemeği büyük kaba koy, berekete sebep olur

Yemek yerken önünden al, ekmeğin ve tabağın ortasından alma

Elinden ekmek ve yemek parçası düştüğünde al, temizle ve öyle ye

Sıcak olan yemeğe soğutmak için ağzınla üfleme, soğuyuncaya kadar bekle

Yemeği çabuk yeme

Hurma ve kayısı gibi sayılabilir meyveleri teker teker ye, çifter çifter yeme ve çekirdeklerini bir tarafa topla

Yemek arasında çok su içme Su içerken bardağın içine bak İçine uygunsuz bir şey düşmüş olmasın Suyu içerken üç nefeste içiver

Yemeğe herkesten önce el uzatma

Yemek esnasında güzel şeylerden bahset

Sofrada bulunan arkadaşlarına ara sıra göz ucuyla bak Yemek ve ekmeği o tarafa sür

Misafirler çekingen davranırlarsa üç defadan fazla yemeleri için ısrar eyleme Yemek yeme isteğin yoksa özür beyan eyle

---

Dilini tut

Ey oğul!

İlim ve takva ehli veya herhangi bir sebeple senden ileride bulunan bir kimsenin huzurunda dilini tut



Dostlarını dinle

Ey oğul!

Senin iyiliğini isteyen dostlarının tavsiye ve öğütlerini can kulağıyla dinle



Doğru ol

Ey oğul!

Sözünde, işinde ve gidişinde doğru ol Doğru olan sözlerinin bile hayrete ve tereddüde sebep olacaksa, söyleme daha iyi



Ümidini kesme

Ey oğul!

İnsanların gönlünü almaya çalış Allah'ın rahmetinden ümidini kesme



İyi ol

Ey oğul!

Açıkta ve gizlide iyi olmaya çalış

Varlık yokluktan, akıl sarhoşluktan iyidir

Bir şeyi vaktinden önce isteme



İçini süsle

Ey oğul!

İçini dışından daha çok süsle: İçin Hakkın, dışın halkın baktığı yerdir

Her yerde ve her zaman Allah'ı yanında hazır nazır olarak bil

Allah nazarında seni utandıracak işi bırak

[Sema]

Hazret-i Lokman'in Ogluna Ögütieri

Hazret-i Lokman ilim ve hikmetiyle dillere destan bir zattır Bunun içindir ki, kendisine Lokman Hakîm, denmiştir Hz Lokman, ismi Kur'ân'da da geçen, peygamber veya veli olduğu hakkında kesin bir bilgi bulunmayan bir mânâ büyüğüdür

İslâm tarihinde Hazret-i Lokman'ın hikmetli sözleri, vecizeleri, öğütleri ve tavsiyeleri meşhurdur

Hafs bin Ömer'in rivayetine göre, Hz Lokman yanına bir torba hardal tanesi koyarak oğluna öğüt vermeye başlar Her öğüt verdikçe torbadan bir hardal çıkarır Sonunda torbadaki hardal tükenir ve oğluna da şöyle der:

"Ey oğul, sana o kadar öğüt verdim ki, şayet bu öğütler bir dağa verilseydi, dağ yarılırdı"

Hz Lokman'ın Saran ismindeki bu oğlu babasının verdiği bütün öğütlere uymuştu12

Lokman Aleyhisselâmın hikmetli sözlerinin asıl kaynağı Kur'ân-ı Kerimdir

O halde Kur'ân-ı Kerimde yer alan bu öğütler tefsirlerde de genişçe bulunur Cenab-ı Hak, Hazret-i Lokman'ın dilinden bu sözleri şu âyetlerle (meâlen) beyan buyurur:



12 ibni Kesîr Tercümesi, 12:6409



Allah'a ortak koşma

"Hani Lokman oğluna öğüt verirken demişti ki, 'Oğlum (ey oğul!) Allah'a ortak koşma Muhakkak ki şirk pek büyük bir zulümdür



Allah her yaptığını ortaya çıkarır

"Oğlum, eğer yaptığın iş hardal tanesi kadar bile olsa ve bir taş içine girse, Allah onu ortaya çıkarır Muhakkak ki, Allah en gizli işleri bütün inceliğiyle bilir, O her şeyden hakkıyla haberdardır



Namazını dos doğru kıl

"Oğlum, namazını dos doğru kıl İyiliği tavsiye et, kötülükten sakındır Başına gelene sabret Şüphesiz ki bunlar uğrunda azim ve sebat edilmeye değer işlerdendir



Kasılarak yürüme, yavaş konuş

"Gururlanıp insanlardan yüzünü çevirme Yeryüzünde kasılarak yürüme Çünkü Allah büyüklük taslayan ve övünenleri sevmez

"Yürüyüşünde mutedil ol Sesini alçalt Seslerin en çirkini, şüphesiz ki, eşeklerin sesidir"13



13 Lokman Sûresi, 13-20



TEFSİRDEKİ ÖĞÜTLER

Hazret-i Lokman'ın Kur'ân'da geçen öğütleri, aynı sûrenin tefsirlerinde genişletilerek verilir Hazret-i Lokman'ın tefsirlerde geçen öğütlerinden ve hikmetli sözlerinden bazıları şöyledir:



Takvayı esas al

Ey oğul!

Takvayı kendin için kârlı bir ticaret olarak kabul et Çünkü böyle ticaretler sonsuz kazançlar temin eder



Merasimlere katıl

Ey oğul!

Cenaze merasimlerine katıl Düğün merasimlerinden de uzak durmaya çalış Çünkü cenaze sana âhireti hatırlatır; düğün ise dünyaya çeker



Horozdan geri kalma

Ey oğul!

Horozdan daha geri kalma Çünkü sen uykunun derinliklerinde iken, o dünyayı sese vererek insanları uykudan uyandırmaya çalışır



Tevbeyi geciktirme

Ey oğul!

Tevbeyi geciktirme Çünkü ölüm ansızın geliverir



Cahille dost olma

Ey oğul!

Cahil kimselerle dostluk kurma Çünkü onunla dost olursan, kendi yaptıklarını senin hoş karşıladığını sanar



Allah'tan kork

Ey oğul!

Allah'tan hakkıyla kork Kalbinin bozuk olduğunu bildiğin halde başkalarının sana saygı göstermesi için takva ehli olduğunu ihsas ettirme



Susmak altındır

Ey oğul!

Şimdiye kadar susmaktan dolayı hiç pişmanlık duymadım Çünkü söz gümüşse, sükût altındır



Günahlardan sakın

Ey oğul!

Kötülük ve günahlar senden sakındığı gibi, yani işlemedikçe sana dokunmadığı gibi, sen de onlardan sakın Çünkü kötülük kötülüğü, günah da günahı çeker



İlim meclislerine katıl

Ey oğul!

Âlimlerin meclisinde bulun Hikmet ehlinin sohbetlerini dinle Çünkü Allah kuru toprağı yağmurla nasıl canlandırırsa, ölmüş kalbleri de hikmetli sözlerle öyle diriltir"14



14 Tefsîrü's-Sâvî, 3:255-256



Yalandan sakın

Ey oğul!

Allah, yalancının yüz suyunu kurutur, haya duygusunu giderir Ahlâksız kimsenin de sıkıntısı hiç eksik olmaz



Ahmak adamdan uzak dur

Ey oğul!

Kayaları uzaklara taşımak, ahmak adama laf anlatmaktan daha kolaydır



Kendi işini kendin gör

Ey oğul!

Cahili vasıta olarak kullanmaktan, işini gördürmekten uzak dur Şayet akıllı birisini bulamazsan kendi işini kendin gör



Kendi milletinin kızıyla evlen

Ey oğul!

Kendi milletinden olmayan bir kızla evlenme Aksi takdirde çocukların ileride sıkıntıdan kurtulamazlar

Ey oğul!

Öyle bir zaman gelecek ki, sabırlı insanların bile yüzü gülmez olacaktır



Allah'ın anıldığı meclislere katıl

Ey oğul!

Katılacağın meclisleri kendin ara bul Allah'ın anıldığı meclisleri bulunca hemen oturuver Çünkü âlim isen ilmin artar, cahil isen yeni bir şeyi öğrenmiş olursun Oraya inen rahmetten sen de payını alırsın Allah'ın anılmadığı meclislere hiç katılma Çünkü âlim de olsan, cahil de olsan zarar görürsün Ayrıca oraya inecek olan İlâhî gazaptan sen de nasibini alırsın

Ey oğul!

Sofrana takva ehli mü'minleri davet et



Tecrübe sahipleriyle istişare et

Ey oğul!

Her işinde ilim ve tecrübe sahibi kimselerle istişare et, onların fikrini almaya çalış



Takvadan bir gemi edin

Ey oğul!

Dünya dipsiz bir denizdir Onda niceleri boğulmuştur Bunun için takvadan bir gemi edin İçine îmânı yükle Tevekkül yelkeniyle açıl Ancak bu şekilde selâmetle yol alır, sahile çıkarsın



Kötü komşudan uzak dur

Ey oğul!

Nice ağır yükler taşıdım Fakat kötü komşu kadar ağır bir yüke rastlamadım Nice acılar tattım, fakat fakirlikten daha şiddetli bir acı tatmadım



İlimden nasibini al

Ey oğul!

İnsan fakir de olsa ilim ve hikmetiyle hükümdarların meclisinde yer alır



Arkadaş seçimine dikkat et

Ey oğul!

Birisiyle dostluk kurmak istiyorsan, önce onu öfkelendirecek bir şey yap Şayet öfkeli iken sana insaflı davranırsa ona yaklaş, insafsız davranırsa uzak dur



Âhirete hazırlan

Ey oğul!

Dünyaya geldin geleli âhirete doğru yol alıyorsun Bunun için âhiret yurdu, sana dünya yurdundan daha yakındır



Dilini duaya alıştır

Ey oğul!

Dilini 'Allah'ım, beni affet' demeye alıştır Çünkü öyle anlar vardır ki, o saatlerde Allah duaları reddetmez, istediğini ihsan eder



Borçlanmaktan uzak dur

Ey oğul!

Borçlanmaktan uzak dur Çünkü borç, seni gündüz zillete sürükler, gece de üzüntüye boğar



Günah işlemeye cesaretin olmasın

Ey oğul!

Allah'tan öyle bir şey iste ki, günah işlemeye cesaretin olmasın Ve Allah'tan öyle kork ki, rahmetinden hiçbir zaman ümidin kesilmesin



Önce selâm ver

Ey oğul!

Bir cemaatin bulunduğu yere gittiğin vakit, önce onlara İslâmın okunu at, yani selâm ver Sonra bir köşeye otur, onları konuşuyor halde görmedikçe sen de konuşma Şayet Allah'ın zikrine dalacak olurlarsa sen de onlara katıl Fakat başka bir söze geçerlerse oradan ayrıl



Kendini anla

Ey oğul!

İki dünyada mes'ut olmak istiyorsan, kendini anla Okuyup bilgili olmaya çalış Çalış ki, bilenle bilmeyen bir olmaz



Tembel olma

Ey oğul!

Tembel olma Tembellik bedbahtlık alâmetidir



Acele etme

Ey oğul!

Acele etme, acele şeytan işidir



Güler yüz göster

Ey oğul!

Ahlâkını düzelt Dostuna da, düşmanına da güler yüz göster Ancak değerin ve itibarın kırılacak derecede hareket etme



Orta yolu tut

Ey oğul!

Her şeyin hayırlısı olan orta yolu tercih et



Yolda dikkatli yürü

Ey oğul!

Yolda yürürken yüzünü gözünü oraya buraya çevirme ki, gönlün vesvesede kalmasın



Mecliste önce oturma

Ey oğul!

Bir cemaat içinde bulunduğunda onlar ayakta iken oturma Oturdukları zaman sen de oturuver



Yollara tükürme

Ey oğul!

Bıyık ve sakalınla oynama Parmağını burnuna sokma Yollara tükürme, sesli sümkürme Elinle sinek kovalamayı terk et



Az konuş

Ey oğul!

Sükût ve teenni ile hareket et Az konuş Çok konuşmak, yanılmaya sebeptir



Sözü fazla dağıtma

Ey oğul!

Konuşurken sözü fazla dağıtma Aksi takdirde şerefine zarar gelir Konuşurken başkalarını utandırma Kaş göz işareti yapma

Güzel ve lâtif sözleri duymaya çalış Fazla hayrete düşme Sözün tekrarlanmasını isteme İnsanları güldürecek ve kendini maskara edecek sözlerden sakın



Atıp tutma

Ey oğul!

Kimse hakkında atıp tutma



Fazla ısrar etme

Ey oğul!

Senden bir şey istendiği zaman, elinden geliyorsa vermeye çalış Birinden bir şey istediğinde de fazla ısrar etme



Dinde tartışmaya girme

Ey oğul!

Dinle alakası olmayan meselelerde aksi vaki ise tartışmaya ve münakaşaya girme



Fakirliğini kimseye açma

Ey oğul!

Acizliğini ve fakirliğini hiç kimseye, hattâ ailene dahi açma ki, onların yanında itibarın düşmesin, sözünü dinlemez olmasınlar



Hizmetçilerle şakalaşma

Ey oğul!

Hizmetçi ve benzeri kimselerle şakalaşma Çünkü

bunlarla şakalaşmak hakaret ve düşmanlığa sebep olur Onlara öyle muamele et ki, hem seni sevsinler, hem de senden korksunlar



Şiddetten sakın

Ey oğul!

Çocukları ve elinin altındakileri terbiye ederken şiddetten sakın Öfkelendiğin vakit vakarla geçiştirmeye çalış Mümkün olursa sövüp dövme ki, aksi takdirde onların gözünde mehabetin yok olur

Kendini ve çocuklarını övüp durma

Hayasız gençlerle ve o halde olan kız çocukları ile ülfet etme Çünkü dünya ve âhirette mezellete sebep olur



Önce düşün

Ey oğul!

Bir kimse ile bozuşursan, dilini tut ve makbul olan sözü söyle Önce düşün, sonra söze giriş

Herkesin değerini ve layık olduğu hürmeti muhafaza eyle



Azla yetin

Ey oğul!

Bir kimsenin davetinde bulunduğun vakit, azla yetin Dalkavukluk edip de o yemeği övmekle başkalarının yemeğini kötüleyip tahkir etme



Misafirlikte gözlerine dikkat et

Ey oğul!

Bir kimsenin evinde misafir kaldığın vakit gözlerine dikkat et Her tarafa bakıp durma Durumuna vakıf olduktan sonra dine aykırı da olsa sırrını ifşa etme



Elini çek

Ey oğul!

Emanete hiyanetten elini çek



Kimseye açma

Ey oğul!

Bir işe başladığın zaman, meydana gelmeden önce kimseye açma ki, mahcup düşmeyesin



Çok ver

Ey oğul!

Sadakayı çok ver Mal sevgisini gönlünden çıkar



Razı ol

Ey oğul!

Doğru söyle, Allah'tan gelene razı ol



Yemekte şunlara dikkat et

Ey oğul!

Yemekten önce ve sonra ellerini yıka Bu hal fakirliğini giderir, göze kuvvet verir

Çok yemek kalbe katılık ve gaflet verir İbadette tembelliğe sebep olur

Yemeğin başında Bismillah, sonunda Elhamdülillah, ortasında da nimetin Allah'tan geldiğini düşün

Tek elle ekmeği koparma Bu hareket kibirli insanların âdetidir

Yemeğin başında ve sonunda bir parça tuz yemek birçok hastalığa karşı devadır

Lokmayı küçük tut ve iyice çiğne

Misafir geldiği zaman mümkünse yemeği büyük kaba koy, berekete sebep olur

Yemek yerken önünden al, ekmeğin ve tabağın ortasından alma

Elinden ekmek ve yemek parçası düştüğünde al, temizle ve öyle ye

Sıcak olan yemeğe soğutmak için ağzınla üfleme, soğuyuncaya kadar bekle

Yemeği çabuk yeme

Hurma ve kayısı gibi sayılabilir meyveleri teker teker ye, çifter çifter yeme ve çekirdeklerini bir tarafa topla

Yemek arasında çok su içme Su içerken bardağın içine bak İçine uygunsuz bir şey düşmüş olmasın Suyu içerken üç nefeste içiver

Yemeğe herkesten önce el uzatma

Yemek esnasında güzel şeylerden bahset

Sofrada bulunan arkadaşlarına ara sıra göz ucuyla bak Yemek ve ekmeği o tarafa sür

Misafirler çekingen davranırlarsa üç defadan fazla yemeleri için ısrar eyleme Yemek yeme isteğin yoksa özür beyan eyle



Dilini tut

Ey oğul!

İlim ve takva ehli veya herhangi bir sebeple senden ileride bulunan bir kimsenin huzurunda dilini tut



Dostlarını dinle

Ey oğul!

Senin iyiliğini isteyen dostlarının tavsiye ve öğütlerini can kulağıyla dinle



Doğru ol

Ey oğul!

Sözünde, işinde ve gidişinde doğru ol Doğru olan sözlerinin bile hayrete ve tereddüde sebep olacaksa, söyleme daha iyi



Ümidini kesme

Ey oğul!

İnsanların gönlünü almaya çalış Allah'ın rahmetinden ümidini kesme



İyi ol

Ey oğul!

Açıkta ve gizlide iyi olmaya çalış

Varlık yokluktan, akıl sarhoşluktan iyidir

Bir şeyi vaktinden önce isteme



İçini süsle

Ey oğul!

İçini dışından daha çok süsle: İçin Hakkın, dışın halkın baktığı yerdir

Her yerde ve her zaman Allah'ı yanında hazır nazır olarak bil

Allah nazarında seni utandıracak işi bırak

---

Allah'a ortak koşma
"Hani Lokman oğluna öğüt verirken demişti ki, 'Oğlum (ey oğul!) Allah'a ortak koşma Muhakkak ki şirk pek büyük bir zulümdür

Allah her yaptığını ortaya çıkarır
"Oğlum, eğer yaptığın iş hardal tanesi kadar bile olsa ve bir taş içine girse, Allah onu ortaya çıkarır Muhakkak ki, Allah en gizli işleri bütün inceliğiyle bilir, O her şeyden hakkıyla haberdardır

Namazını dos doğru kıl
"Oğlum, namazını dos doğru kıl İyiliği tavsiye et, kötülükten sakındır Başına gelene sabret Şüphesiz ki bunlar uğrunda azim ve sebat edilmeye değer işlerdendir

Kasılarak yürüme, yavaş konuş
"Gururlanıp insanlardan yüzünü çevirme Yeryüzünde kasılarak yürüme Çünkü Allah büyüklük taslayan ve övünenleri sevmez
"Yürüyüşünde mutedil ol Sesini alçalt Seslerin en çirkini, şüphesiz ki, eşeklerin sesidir"13

13 Lokman Sûresi, 13-20


TEFSİRDEKİ ÖĞÜTLER
Hazret-i Lokman'ın Kur'ân'da geçen öğütleri, aynı sûrenin tefsirlerinde genişletilerek verilir Hazret-i Lokman'ın tefsirlerde geçen öğütlerinden ve hikmetli sözlerinden bazıları şöyledir:


Takvayı esas al
Ey oğul!
Takvayı kendin için kârlı bir ticaret olarak kabul et Çünkü böyle ticaretler sonsuz kazançlar temin eder


Merasimlere katıl
Ey oğul!
Cenaze merasimlerine katıl Düğün merasimlerinden de uzak durmaya çalış Çünkü cenaze sana âhireti hatırlatır; düğün ise dünyaya çeker


Horozdan geri kalma
Ey oğul!
Horozdan daha geri kalma Çünkü sen uykunun derinliklerinde iken, o dünyayı sese vererek insanları uykudan uyandırmaya çalışır

Tevbeyi geciktirme
Ey oğul!
Tevbeyi geciktirme Çünkü ölüm ansızın geliverir

Cahille dost olma
Ey oğul!
Cahil kimselerle dostluk kurma Çünkü onunla dost olursan, kendi yaptıklarını senin hoş karşıladığını sanar


Allah'tan kork
Ey oğul!
Allah'tan hakkıyla kork Kalbinin bozuk olduğunu bildiğin halde başkalarının sana saygı göstermesi için takva ehli olduğunu ihsas ettirme


Susmak altındır
Ey oğul!
Şimdiye kadar susmaktan dolayı hiç pişmanlık duymadım Çünkü söz gümüşse, sükût altındır


Günahlardan sakın
Ey oğul!
Kötülük ve günahlar senden sakındığı gibi, yani işlemedikçe sana dokunmadığı gibi, sen de onlardan sakın Çünkü kötülük kötülüğü, günah da günahı çeker


İlim meclislerine katıl
Ey oğul!
Âlimlerin meclisinde bulun Hikmet ehlinin sohbetlerini dinle Çünkü Allah kuru toprağı yağmurla nasıl canlandırırsa, ölmüş kalbleri de hikmetli sözlerle öyle diriltir"14

14 Tefsîrü's-Sâvî, 3:255-256


Yalandan sakın
Ey oğul!
Allah, yalancının yüz suyunu kurutur, haya duygusunu giderir Ahlâksız kimsenin de sıkıntısı hiç eksik olmaz


Ahmak adamdan uzak dur
Ey oğul!
Kayaları uzaklara taşımak, ahmak adama laf anlatmaktan daha kolaydır


Kendi işini kendin gör
Ey oğul!
Cahili vasıta olarak kullanmaktan, işini gördürmekten uzak dur Şayet akıllı birisini bulamazsan kendi işini kendin gör


Kendi milletinin kızıyla evlen
Ey oğul!
Kendi milletinden olmayan bir kızla evlenme Aksi takdirde çocukların ileride sıkıntıdan kurtulamazlar


Ey oğul!
Öyle bir zaman gelecek ki, sabırlı insanların bile yüzü gülmez olacaktır


Allah'ın anıldığı meclislere katıl
Ey oğul!
Katılacağın meclisleri kendin ara bul Allah'ın anıldığı meclisleri bulunca hemen oturuver Çünkü âlim isen ilmin artar, cahil isen yeni bir şeyi öğrenmiş olursun Oraya inen rahmetten sen de payını alırsın Allah'ın anılmadığı meclislere hiç katılma Çünkü âlim de olsan, cahil de olsan zarar görürsün Ayrıca oraya inecek olan İlâhî gazaptan sen de nasibini alırsın


Ey oğul!
Sofrana takva ehli mü'minleri davet et


Tecrübe sahipleriyle istişare et
Ey oğul!
Her işinde ilim ve tecrübe sahibi kimselerle istişare et, onların fikrini almaya çalış


Takvadan bir gemi edin
Ey oğul!
Dünya dipsiz bir denizdir Onda niceleri boğulmuştur Bunun için takvadan bir gemi edin İçine îmânı yükle Tevekkül yelkeniyle açıl Ancak bu şekilde selâmetle yol alır, sahile çıkarsın


Kötü komşudan uzak dur
Ey oğul!
Nice ağır yükler taşıdım Fakat kötü komşu kadar ağır bir yüke rastlamadım Nice acılar tattım, fakat fakirlikten daha şiddetli bir acı tatmadım

İlimden nasibini al
Ey oğul!
İnsan fakir de olsa ilim ve hikmetiyle hükümdarların meclisinde yer alır


Arkadaş seçimine dikkat et
Ey oğul!
Birisiyle dostluk kurmak istiyorsan, önce onu öfkelendirecek bir şey yap Şayet öfkeli iken sana insaflı davranırsa ona yaklaş, insafsız davranırsa uzak dur

[yükümsüz]

Paylaşım için teşekkürler sema
hepsini okuyamadım ama eve gidince okuyacam
emeğine sağlık...